Σήμερα αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας
Από τότε που ο άνθρωπος άνοιξε πανιά στη θάλασσα, αναζητούσε κάποια σημεία που θα καθόριζαν τη ρότα των πλοίων του. Τα επικίνδυνα ακρωτήρια φωτίζονταν στην αρχή με φωτιές, για να στολιστούν στη συνέχεια με φάρους. Η ανάγκη της ασφαλούς κίνησης των πλοίων έγινε ένα κομμάτι της ευρωπαϊκής κουλτούρας και της πολιτιστικής κληρονομιάς, που ταυτίζεται ιστορικά με την εξέλιξη της ναυσιπλοΐας.
Οι πρώτοι φάροι του κόσμου εμφανίζονται στη Μεσόγειο με τη μορφή των πυρσών. Οι Λίβυοι, οι Φοίνικες και αργότερα οι Έλληνες -ως πρώτοι ναυτικοί- φρόντιζαν να ανάβουν στις κορυφές των λόφων και στις εισόδους των πόλεων πυρσούς, οι οποίοι μετασχηματίστηκαν στους γνωστούς φάρους.
Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο είναι ο πιο φημισμένος φάρος της αρχαιότητας. Κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι την πλήρη καταστροφή του από δύο σεισμούς τον 14ο αιώνα μ.Χ. Θεωρείται ως το κτίσμα που καθιέρωσε τον αρχιτεκτονικό τύπο αλλά και την κατασκευαστική δομή των φάρων. Το δημιούργημα του Σωκράτιου του Κνήδιου στη μικρή νήσο Φάρος, ήταν τόσο ξακουστό ώστε η ονομασία του νησιού να μείνει συνώνυμη με το είδος της κατασκευής.
Ο πρώτος στην Πάφο
Στην Πάφο κτίστηκε ο πρώτος φάρος από τους Άγγλους το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Κοντά στο λιμάνι και στο κάστρο της Πάφου άναψε ο πρώτος φανός της Κύπρου για να βοηθήσει τους ναυτικούς στην είσοδό τους στην πόλη κατά τις βραδινές ώρες.
Ακολούθησε η κατασκευή των φάρων στο Κάβο Γκρέκο, στην περιοχή της Αγίας Νάπας, στο Κάβο Κίτι στην περιοχή της Λάρνακας και στο Κάβο Γάτα στην περιοχή του Ακρωτηρίου της επαρχίας Λεμεσού.
Με την αγγλική κατοχή μια αλυσίδα από φάρους, που κτίζονται με συστηματικό σχεδιασμό, καλύπτει μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα ολόκληρο το νησί.
Οι φάροι στο λιμανάκι της Κερύνειας, στη χερσόνησο της Καρπασίας, σε μικρή βραχονησίδα κοντά στο ιστορικό μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα, και ο φάρος στον Κορμακίτη ήταν οι επόμενοι.
Στον Ακάμα: Ο νεότερος
Ο νεότερος χρονολογικά φάρος στην Κύπρο είναι αυτός που δεσπόζει στο ακρωτήριο του Ακάμα από το 1989. Ξεχωρίζει όχι μόνο για τη σιδερένια κατασκευή του, αλλά και για το ύψος του, που αγγίζει τα 211 μέτρα, γεγονός που τον καθιστά ως τον ψηλότερο φάρο της Κύπρου.
Φως του φάρου: Λιτή αρχιτεκτονική
Οι καθαρές γραμμές και η αυστηρότητα της όψης τους αποκαλύπτουν την κατασκευαστική λειτουργικότητα και ακρίβεια. Η απουσία των αρχιτεκτονικών υπερβολών και ο γεωμετρικής μορφής συμπαγής όγκος τους βασίζεται στην οικοδομική αρχή ότι «η λειτουργία οδηγεί στη μορφή».
Οι φάροι της Κύπρου ακολουθούν τις γενικές τυπολογικές αρχές των πύργων-φάρων, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από την παράδοση των παλιών και τις σύγχρονες εξελίξεις. Η πέτρα κυριαρχεί στην κατασκευή, υλικό που φροντίζει ούτως ώστε να δίνεται η εντύπωση του φάρου ως φυσικού στοιχείου στο περιβάλλον.
Ο ρόλος των φάρων σήμερα μπορεί να μην είναι ο ίδιος με παλιά, αλλά σίγουρα αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, εφόσον δημιουργεί το ανάγλυφο και πολυχρωματικό φυσικό τοπίο του νησιού.
Στο σύμπλεγμα του φάρου περιλαμβάνονται και άλλα υποστατικά. Κάποιοι βοηθητικοί χώροι απαραίτητοι για τη διαμονή του φαροφύλακα, αλλά και της οικογένειάς του...
Οι φαροφύλακες κατέγραφαν τις εμπειρίες τους
Η ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ του φάρου εκτόπισε το φαροφύλακα, ο οποίος έπρεπε να ήταν σε ετοιμότητα συνεχώς, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες. Εκεί, στημένος ολόρθος να κρατά το φως στο φάρο αναμμένο, ώστε να μπορούν να βρίσκουν οι ναυτικοί το δρόμο τους και ν’ αποφεύγουν τις απότομες ξέρες και παγίδες του υγρού στοιχείου.
Η μοναξιά που ένιωθαν οι φαροφύλακες σε συνδυασμό με τη θάλασσα, που συχνά θύμωνε το βράδυ, τους έσπρωχναν να αναζητούν συντροφιά στο γράψιμο? έπρεπε να επικοινωνήσουν τις σκέψεις τους αλλά και τα περιστατικά που βίωναν, για να μη χαθούν στην αλμύρα της θάλασσας...
24/08/1912: Επληροφορήθην από ένα ναυαγόν ότι μέσα εις την μαούναν είτο όλοι 6. τότε επήρα 5 ανθρώπους κι επήγα εις την παραλίαν όπου ευρήκαμε ακόμη 2 ανθρώπους ζωντανούς και κατόπιν με επληροφώρησαν η αστυνομία ότι εσόθησαν και οι άλλοι δύο ναύται. Εχάθη μόνον ένας με τους 5 ανθρώπους και εμάζευσα 300 καλάθια, 1 σάκον, 1 πάπλομαν, 1 διάκην, 2 κουμπιά και 1 ξύλον ως αντένα. Όλα με ζώα τα επήραμεν και τα παραδόσαμεν εις έναν αζά Γρηγόρην.
7/2/1917: σήμερα ανέλαβα καθήκοντα φαροφύλακα για λίγο καιρό. Αφού πάτησα το πόδι μου στο φάρο διαπίστωσα ότι η ζωή εδώ είναι ένα δράμα. Αν επρόκειτο να μείνω μονίμως, θα άφηνα ένα ωραίο μούσι, θα κάπνιζα πίπα και έκαμνα τον γυμνιστή...
24/5/...7: ήλθον στον Φάρον και ανάλαβα καθήκοντα: στην αρχή μου φάνηκε μια σοβαρή και άσχημη νύκτα. Δεν βλέπεις τίποτα ούτε και ακούς κανέναν να μιλά εκτός από ΤΙΚ ΤΑΚ ΤΙΚ ΤΑΚ όπου κάνει ο Φάρος όλην την νύκταν.
Με σύντροφο τη νύκτα το ραδιόφωνο
Έχω το ραδιόφωνόν μου ως σύντροφον την νύκταν. Πολλές φορές κοιμούμε και το αφήννω ανοικτόν μέχρι πρωίας.
Το πρωί ξυπνάω και το ακούω να τραγουδά.
Πολλές φορές μου κάμνουν επίσκεψιν διάφοροι Άγγλοι αξιωματούχοι και απλοί και διαιρωτώνται πώς μπορώ να μένω όλη την νύχταν μόνος σαν ασκητής στην ερημιάν...
Το καλοκαίρι πάλιν όπου υπάρχει ο καθαρός αέρας φοβάσε από τας αηδιασμένας και διλητηριώδης κουφάδες. Για παράδειγμα τας 14/7/19..8 ήλθα και άνοιξα να μπω στο δωμάτιον του Φάρου ήτο η ώρα 6+30 μ.μ. και θέλησα να ξαπλώσω λιγάκιν. Γυρίζω να στρώσω τα ρούχα μου και ρίχνω κάτω από το κρεβάτη μου μιαν κουφήν πατσάλαν και άνεδρην βάρους κάπου 3 οκάδες.
Αμέσως το χρώμα μου έγεινεν κίτρινον από άσπρον σαν το σιμηλλούδην του Απρίλλη. Αμέσως όσον και έχασα την ψυχρεμία μου δίπλα στο στρώμα μου είχα μιαν μεγάλη μαγγούραν και την παίρνω και σκοτώννω αυτό το βρομερόν θηρίον. Την επομένην ημέραν έρχονται οι Εγγλέζοι που ήταν καθήκον τους κάνω παράπονον και αντί παραπώνου την παίρνουν και την φωτογραφίζουν...
Ποίηση... μουσική... τέχνη
«Ο αέρας σφυρίζει αδιακόπως. Έρημος στην μοναξιάν. Αν κοιτάξης έξω την νύχταν δεν θα δης τίποται εκτός από κανέναν πλοίον στην θάλασσαν. Την νύκταν ο τόπος σου φαίνεται στοιχιωμένος εκτός από κουκουβάγιες δεν ακούς το άσχημον κελαΐδημά τους».
Το φως των φάρων φανέρωνε την είσοδο του λιμανιού ή της πόλης στους ναυτικούς το βράδυ. Μέχρι το 1980 περίπου, υπεύθυνοι για τη σωστή λειτουργία του φάρου ήταν οι φαροφύλακες. Πρωταγωνιστές σε πολλά μυθιστορήματα, μάρτυρες αξιοπερίεργων γεγονότων, αφηγητές τρομακτικών θρύλων, σύντροφοι της θάλασσας που μεταμορφώνεται τη νύκτα....
Ο φάρος ήταν πάντοτε συνδεδεμένος με το φροντιστή του, το άτομο που φρόντιζε ώστε αυτός να αποτελεί σημείο αναφοράς για όσους βρίσκονταν στη θάλασσα. Ξυπνούσε το βράδυ για να ανάψει ή να ελέγξει τη φωτεινότητα του φάρου και σηκωνόταν την αυγή για να σβήσει το φάρο.
Μπορεί η ναυσιπλοΐα να εξελίχθηκε ραγδαία, εντούτοις οι ναυτικοί παραμένουν συνδεδεμένοι με το φάρο, είτε για θέματα ασφάλειας είτε συναισθηματικά.
Υπεύθυνη η Αρχή Λιμένων
Υπεύθυνη σήμερα για τους φάρους στην Κύπρο είναι, από το 1976, η Αρχή Λιμένων Κύπρου, όπου εκτός από Λιμενική είναι και Φαρική Αρχή της Κύπρου. Μέχρι το 1982 όλοι οι φάροι της Κύπρου διέθεταν μηχανισμούς συμβατικού τύπου και λειτουργούσαν με τη λεγόμενη ασετυλίνη. Η φωτεινή τους εμβέλεια δεν ξεπερνούσε τα 7 ναυτικά μίλια. Η λειτουργία τους βασιζόταν καθαρά σε ανθρώπινο δυναμικό. Ο φαροφύλακας ήταν υπεύθυνος για ν’ ανάψει το φως το βράδυ, αλλά και να το σβήσει το πρωί.
Σήμερα, όμως, όλοι οι φάροι που λειτουργούν στις ελεύθερες περιοχές δεν είναι επανδρωμένοι, αλλά αποτελούν δείγματα μοντέρνων φωτοβολταϊκών συστημάτων. Λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια και η φωτεινή τους εμβέλεια φτάνει τα 17 ναυτικά μίλια.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΤΣΗΣ
Συντροφιά και ανακούφιση των ναυτικών
Ο διευθυντής λιμανιού στη Λεμεσό, κ. Χρήστος Μάτσης, ως παλαιός καπετάνιος αποκαλύπτει ότι ο φάρος ήταν η συντροφιά και η ανακούφιση για κάθε ναυτικό. Θυμάται ο ίδιος ότι, πριν από 30 χρόνια, πολλές φορές είχε χαλάσει το ραντάρ στο πλοίο του και στηριζόταν από το φωτισμό του φάρου για να οδηγηθεί σωστά.
«Κάθε φάρος έχει τη δική του ταυτότητα, τα δικά του χαρακτηριστικά, που δίδουν στους ναυτικούς τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν το φάρο και τη γεωγραφική του θέση. Δηλ. το χρόνο αναλαμπής, πόσες αναλαμπές σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το χρώμα του, την ταχύτητα αναλαμπής, το ύψος του πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, την εμβέλειά του σε ναυτικά μίλια και τυχόν σκοτεινό τομέα που έχει».
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Ευχαριστίες στην κ. Ανθή Σαββίδου, πρώτη γραμματειακή λειτουργό Αρχής Λιμένων Κύπρου, για το αρχειακό υλικό που μας παραχώρησε.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου