Η έννοια της νόσου και συνεπώς και της θεραπείας, συνταυτίστηκε ήδη από την προϊστορία, με τη λατρεία του ή των Θεών, ή το αντίθετό τους, δηλαδή τις "κακές", τις δαιμονιακές θεότητες. Ανάλογα με την κρατούσα θεολογική προσέγγιση κάθε φυλής ανά τις εποχές, ήταν και οι θεραπευτικές δραστηριότητες. Αυτή η αντίληψη περί της νόσου παραμένει ισχυρότατη μέχρι την σύγχρονη εποχή, αν και προοδευτικά μάλλον εξασθενεί. Σε όλες ωστόσο τις εποχές, ο άνθρωπος ενδιαφέρθηκε για τη θεραπεία των ασθενειών με κάθε δυνατό τρόπο.
Στην Αρχαία Ελλάδα, το παλαιότερο ρεύμα θρησκευτικών πεποιθήσεων, απέδιδε θεραπευτικές δυνάμεις στον Θεό Ασκληπιό. Γιος ενός θεού και μιας θνητής, ο Ασκληπιός αρχικά δεν συγκαταλεγόταν στους 12 ισχυρούς θεούς που κατοικούσαν στον Όλυμπο, αλλά θεωρούνταν ημίθεος, απλός ήρωας, που είχε θεϊκή καταγωγή, (όπως ο Ηρακλής). Η πλατιά λαϊκή αποδοχή όμως, τον κατέταξε σαν ισάξιο των Θεών. Πολλοί τρόποι θεραπευτικής αναπτύχθηκαν, αλλά ο τόπος άσκησης της θεραπείας ήταν κυρίως τα Ασκληπιεία. Η πληθώρα αυτών των ιερών διασκορπισμένα σε όλο τον ελλαδικό χώρο (τουλάχιστον σε 300 σημεία), υποδηλώνει τη μεγάλη δραστηριότητα και επιτυχία αυτής της μαγικής μορφής θεραπείας από τον Ασκληπιό. Τα ιερά αυτά ήταν έξυπνα χτισμένα σε διαλεγμένες περιοχές υψηλού κάλλους και με καλό κλίμα. Ο συνδυασμός της θαυματουργικής ή ψυχολογικής θεραπείας μέσω της πίστης με την όποια φυσική ή σωματική θεραπεία προσέφεραν οι ιερείς, ήταν μέσω ιατρικής νοσηλείας και προσαρμογής του τρόπου ζωής.
Σταδιακά και καθώς ωρίμαζαν οι συσσωρευμένες θεραπευτικές γνώσεις και η λογική, έφτασε η εποχή όπου η έννοια του γιατρού ή θεραπευτή, πήρε μεγαλύτερη απόσταση από αυτήν του ιερέα του Ασκληπιού. Τη νέα εποχή σηματοδοτεί ο Ιπποκράτης και η Ιπποκρατική ιατρική. Αν και είχε ήδη αποκλίνει από τις μαγικές και τελετουργικές θεραπείες, προς όφελος της ορθολογικής επιστήμης, κατάφερε να συνδυαστεί επιτυχημένα με τη συνεχιζόμενη λατρεία του Ασκληπιού, χρησιμοποιώντας τα Ασκληπιεία, περίπου όπως εμείς οι σύγχρονοι τα νοσοκομεία. Η Ιπποκρατική ιατρική διατήρησε και το "θρησκευτικό-μαγικό" στοιχείο, όχι από φόβο προς το ανεξήγητο, αλλά προς χάριν της θεραπευτικής δύναμης που κρύβει αυτό μέσα του!
Όταν οι ασθενείς προσέρχονταν στο ιερό αναζητώντας θεραπεία, δεν τους επιτρεπόταν αμέσως η είσοδος, παρά μόνο μετά τον εξαγνισμό τους. Αυτό καλλιεργούσε και ενίσχυε την προσδοκία θεραπείας σύμφωνα με το φαινόμενο placebo. Έπλεναν το σώμα τους (συμβολική ψυχική κάθαρση), τελούσαν θυσία προς το θεό και έκαναν αυστηρή νηστεία. Το βράδυ γίνονταν δεκτοί στο ιερό όπου και περνούσαν τη νύχτα τους.
Ένας από τους τρόπους θεραπείας ήταν μέσω των ονείρων. Κατά τη διάρκεια της Εγκοιμήσεως σε κάποιον ιερό χώρο, ο ασθενής δεχόταν ένα αποκαλυπτικό όνειρο το οποίο του έδειχνε τον τρόπο θεραπείας που έπρεπε να ακολουθήσει. Αν το αναμενόμενο όνειρο δεν εμφανιζόταν η εγκοίμηση επαναλαμβανόταν πολλές συνεχόμενες νύχτες. Το όνειρο για μας σήμερα είναι συνήθως συνώνυμο του φανταστικού και άρα του ανύπαρκτου, γιατί ζούμε σ' έναν κόσμο όπου ο υλισμός και ο ορθολογισμός επικρατούν στης σκέψη και τη δράση μας. Όμως για τους αρχαίους προγόνους μας - και όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά για όλους τους αρχαίους λαούς της γης - το όνειρο είχε διπλό χαρακτήρα. Μπορούσε να παρουσιάσει ψεύτικες εικόνες είδωλα και φαντάσματα, αλλά και να δείξει αλήθειες και να συμβουλέψει σίγουρα, αν και μέσω συμβόλων πολλές φορές. Έπρεπε να εξηγηθεί όμως από τον κατάλληλο γνώστη. Υπήρχαν ειδικά ονειρομαντεία, όπως το περίφημο του Αμφιαράου και του Τροφώνιου στο οποίο ο αιτητής κατέβαινε σ' ένα όρυγμα κι έβγαζε μόνος του το χρησμό. Προηγούνταν νηστεία και γενικά έντονη ψυχολογική υποβολή, το δε όνειρο που έβλεπε εθεωρείτο ως το μήνυμα απάντηση στο αίτημα.
Όλα τα κείμενα των λαών είναι γεμάτα με αφηγήσεις σημαντικών αποκαλυπτικών ονείρων που βγήκαν αληθινά. Από τη Βίβλο μάς είναι αρκετά γνωστό το όνειρο του Φαραώ με τις παχιές και τις ισχνές αγελάδες το οποίο του ερμήνευσε ο Ιωσήφ.
Στην Αρχαία Ελλάδα, οι Πυθαγόρειοι έδιναν μεγάλη σημασία στα όνειρα , οι οποίοι μάλιστα μέσα από έναν κατάλληλο τρόπο ζωής με σωστή δίαιτα, μουσικά ακούσματα πριν από τον ύπνο, προσανατολισμό της σκέψης (Τι σφάλμα διέπραξα; Τι καλό έκανα; Τι υποχρέωση παρέλειψα;), προσπαθούσαν να δουν αποκαλυπτικά όνειρα. Οι Πυθαγόρειοι άσκησαν τεράστια επιρροή στον Πλάτωνα. Οι σκέψεις του στον Τίμαιο, η πλατωνική παρομοίωση του σώματος με φυλακή, η θεωρία της ανάμνησης, οι διάφοροι εσχατολογικοί μύθοι του μαθητή του Σωκράτη, προέρχονται από μια πυθαγόρεια ή, για την ακρίβεια, από μια ορφικοπυθαγόρεια παράδοση. Στον Πλάτωνα στην Πολιτεία, Κεφ. Θ 571 d, e , διαβάζουμε για τα όνειρα :
"Όταν όμως ένας άνθρωπος έχει ρυθμίσει τη δίαιτα του με τους κανόνες της υγιεινής και της σωφροσύνης, όταν, πριν παραδοθεί στον ύπνο, ξυπνάει το λογιστικό μέρος της ψυχής του και το θρέψει με καλούς λόγους και σκέψεις και συγκεντρώνει σ' αυτές όλη τη διάνοιά του, όταν χωρίς ούτε να στερήσει ούτε να παραφορτώσει το επιθυμητικό του, του παραχωρεί όσο ακριβώς χρειάζεται για να αποκοιμηθεί και να μην έρχεται να διαταράσσει το καλύτερο μέρος της ψυχής με τη χαρά ή τη λύπη του, αλλά το αφήνει να νιώσει, ότι δεν γνωρίζει από τα περασμένα ή από τα παρόντα ή από τα μέλλοντα. Όταν επίσης αυτός ο άνθρωπος κατευνάσει το θυμοειδές μέρος της ψυχής του και κοιμηθεί χωρίς να έχει την καρδιά του ταραγμένη από οργή εναντίον άλλων. Όταν τέλος καθησυχάζει αυτά τα δύο μέρη της ψυχής κρατώντας άγρυπνο μόνο το τρίτο, όπου εδρεύει η φρόνηση, και έτσι αναπαυθεί, ξέρεις βέβαια ότι τότε το πνεύμα του αγγίζει όσο γίνεται περισσότερο την αλήθεια..."
Η πίστη στη συμβολική κι αποκαλυπτική γλώσσα των ονείρων οδήγησε στην ονειροκριτική, που αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα πάρα πολύ και υπήρξε μια πλουσιότατη φιλολογία. Ονειροκριτικά έγραψαν ο Αντιφών ο Αθηναίος ή τερατοσκόπος, ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, ο Αντίπατρος, ο Αλέξανδρος ο Μύνδιος, ο Αρτέμων ο Μιλήσιος, ο Γεμίνος ο Τύριος, ο Αρτεμίδωρος του οποίου το "Ονειροκριτικόν" σώθηκε σε 5 βιβλία. Η μαντική αυτή εμπειρία, οδήγησε στην τεχνική αναζήτηση πληροφοριών μέσω των ονείρων. Η εγκοίμησις είπαμε ότι γινόταν σε ειδικούς τόπους (σπήλαια, χάσματα της γης, ιερά) όπου ήταν δυνατή η επικοινωνία με τους νεκρούς, τα χθόνια πνεύματα, ή τους θεούς, μιας και τα χάσματα της γης αποτελούν για την αρχαϊκή αντίληψη μια πύλη προς τον κάτω κόσμο. Παραλλαγή αυτής της μαντικής είναι η νεκρομαντεία που αναπτύχθηκε στα λεγόμενα ψυχομαντεία ή ψυχοπομπεία, όπως ήταν το περίφημο του Ταινάρου, μέσω ειδικών προσώπων που λεγόντουσαν ψυχαγωγοί (αυτοί που οδηγούν τις ψυχές των νεκρών πάνω) και η όλη τελετουργία λεγόταν ψυχαγωγία.
Ο συμβολικός και αποκαλυπτικός χαρακτήρας των ονείρων συνεχίζει να ισχύει και σήμερα, κόντρα στο μονόπλευρο ορθολογισμό που κυβερνά τη ζωή των περισσότερων ανθρώπων της εποχής μας. Έτσι ο χημικός τύπος του βενζολίου ανακαλύφθηκε χάρη σ' ένα όνειρο, πολλοί μεγάλοι μουσικοί έχουν δηλώσει ότι τις συνθέσεις τους τις άκουγαν πρώτα στο όνειρό τους και ακόμα και η διάσημη συγγραφέας Αγκάθα Κρίστι τις περίπλοκες υποθέσεις των αστυνομικών της διηγημάτων είχε δηλώσει ότι τις έβλεπε στον ύπνο της και τις κατέγραφε το πρωί.
Οι αρχαίοι είχαν βρει έναν τρόπο για να δεχτούν στον ύπνο τους τα όνειρα που τους οδηγούσαν σε θεραπείες.
