Από τη µια οι Τούρκοι πίεζαν Αίγυπτο και Λίβανο να ακυρώσουν τις συµφωνίες που είχαν κάνει µε τους Κυπρίους κι από την άλλη απειλούσαν εταιρείες σε ΗΠΑ και Αγγλία ότι, αν πήγαιναν στην Κύπρο, δεν θα έπαιρναν ποτέ δουλειές στην Τουρκία
Διπλό παιχνίδι έπαιζε η Τουρκία για να υπονοµεύσει τις έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο της Κυπριακής Δηµοκρατίας, όπως αποκαλύπτουν τηλεγραφήµατα που διέρρευσαν από το Wikileaks.
Από τη µια οι Τούρκοι πίεζαν την Αίγυπτο και τον Λίβανο να ακυρώσουν τις συµφωνίες Αποκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης (ΑΟΖ) που είχαν κάνει µε τους Κυπρίους κι από την άλλη απειλούσαν τις ενδιαφερόµενες εταιρείες σε ΗΠΑ και Αγγλία ότι, αν πήγαιναν στην Κύπρο, δεν θα έπαιρναν ποτέ δουλειές στην Τουρκία. Το αποτέλεσµα ήταν το σαµποτάρισµα των σχετικών δηµοπρασιών της κυπριακής κυβέρνησης, όµως την κατάσταση έσωσαν οι Ισραηλινοί, οι οποίοι πίεσαν την εταιρεία Noble Energy να αναλάβει τις έρευνες στην Κύπρο, στα θαλάσσια σύνορα µε την ισραηλινή ΑΟΖ.
Η Κύπρος άρχισε να συνοµιλεί οργανωµένα µε τους γείτονές της για την οριοθέτηση θαλασσίων συνόρων και ΑΟΖ επί της προεδρίας του Τάσσου Παπαδόπουλου. Οι υπογραφές µεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου µπήκαν στις 17 Φεβρουαρίου του 2003 στο Κάιρο, ενώ ταυτόχρονα είχαν αρχίσει οι διαπραγµατεύσεις µε το Ισραήλ, τον Λίβανο και τη Συρία. Το 2007 ο Τ. Παπαδόπουλος προώθησε το θέµα τουδιεθνούς διαγωνισµού για την ανάθεση πετρελαϊκών ερευνών στην ΑΟΖ της Κύπρου, κάτι που είχε προκαλέσει την αντίδραση αλλά και το... λόµπινγκ της Αγκυρας στους ενδιαφερόµενους για να τους εµποδίσει να εµπλακούν στις έρευνες της Κύπρου.
ΕΙΧΑΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙ. Σε εµπιστευτικό τηλεγράφηµα που υπογράφει ο αµερικανός πρεσβευτήςστη Λευκωσία Ρόναλντ Σλάισερ στις 8 Φεβρουαρίου του 2007, περιγράφει τις προθέσεις της Κυπριακής Δηµοκρατίας να προχωρήσει σε έρευνες για πετρέλαιο. Σύµφωνα µε το τηλεγράφηµα, η Κυπριακή Δηµοκρατία είχε ενηµερώσει τις ξένες πρεσβείες για τα σχέδιά της να δηµοπρατήσει τα δικαιώµατα έρευνας και εκµετάλλευσης για πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε 11 οικόπεδα νότιακαι νοτιοδυτικά της Κύπρου. Τα 11 οικόπεδα, σηµειώνει, καλύπτουν µια περιοχή 60.000 τετραγωνικών χιλιοµέτρων και βρίσκονται στην ΑΟΖ της Κύπρου, «όπως αυτή προέκυψε από τη διαπραγµάτευση µε την Αίγυπτο (2003) και τον Λίβανο (2007)».«Το ακριβές σύνορο δύο οικοπέδων θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσµα των κυπροϊσραηλινών διαπραγµατεύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη. Κανένα από τα οικόπεδα δεν “πέφτει” ανάµεσα στην Κύπρο και την Τουρκία ή ανοικτά της περιοχής που διοικούν οι Τουρκοκύπριοι», σηµειώνει ο Σλάισερ, ενώ γράφει ότι, σύµφωνα µε το κυπριακό ΥΠ.ΕΞ., προτιµήθηκαν οι συµφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ σε σχέση µε την υφαλοκρηπίδα, «λόγω της σχετικής ευκολίας της ΑΟΖ σε σχέση µε την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, παρότι το δεύτερο θα παρείχε µεγαλύτερη νοµική βεβαιότητα».
Ο πρεσβευτής µνηµονεύει τις αντιδράσεις της Τουρκίας, η οποία υποστηρίζει ότι «οποιαδήποτε οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας –σε µια ηµίκλειστη θάλασσα, όπως ηανατολική Μεσόγειος – δεν θα έπρεπε να γίνει διµερώς, αλλά πολυµερώς, και να λαµβάνει υπ’ όψιν τα συµφέροντα όλων των χωρών τηςπεριοχής. Γι’ αυτό η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε σε διαβήµατα προς την Αίγυπτο και τον Λίβανο, ζητώντας τους να µην επικυρώσουν τη συµφωνία ΑΟΖ µε την Αίγυπτο, έστειλε πλοία στην περιοχήκαι ζήτησε από τις εταιρείες να σεβαστούν τις τουρκικές ευαισθησίες και να αποφύγουν να συµµετάσχουν στις έρευνες της Κύπρου».
Ο Σλάισερ σηµειώνει στο σχόλιό του ότι τα σχέδια της κυπριακής κυβέρνησης «εµφανίζονται να είναι εντός των νόµιµων δικαιωµάτων της» και ότι, παρότι η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει νοµικό έρεισµα για να στηριχθεί, «η πολιτική της αντίδραση έχει τη δυναµική να σαµποτάρει τη δηµοπρασία τροµάζοντας πολλούς σοβαρούς ενδιαφερόµενους». Ο πρεσβευτής πίστευε ότι πολλές εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στην Τουρκία θα έκαναν πίσω. Και εξέφραζε την εκτίµηση ότι ο χρόνος που άνοιξαν οι διαγωνισµοί δεν ήταν τυχαίος, καθώς τα συµβόλαια θα υπογράφονταν λίγο πριν από τις εκλογές της επόµενης χρονιάς και µια επιτυχηµένη δηµοπρασία θα έδινε στον Παπαδόπουλο εκλογική ώθηση.
Οι Τούρκοι δεν άργησαν να αντιδράσουν. Οπως προκύπτει από εµπιστευτικό τηλεγράφηµα της αµερικανικής πρεσβείας στην Αγκυρα, στις 3 Μαρτίου του 2007, το οποίο υπογράφει ο σύµβουλος επί των οικονοµικών Τοµ Γκολντµπέργκερ, αξιωµατούχοι του τουρκικού ΥΠ.ΕΞ. του είπαν ότι η Τουρκία θα πιέσει την Αίγυπτο και τον Λίβανο να κάνουν πί σω από τις συµφωνίες ΑΟΖ που υπέγραψαν µε την Κύπρο. Πρόσθεσαν, δε, ότι η Κυπριακή ∆ηµοκρατία δεν ασκεί κυριαρχία σε ολόκληρο το νησί και, άρα, δεν µπορεί να υπογράψει συµφωνίες που επηρεάζουν το βόρειο µέρος, χωρίς ναζητήσει τη γνώµη των Τουρκοκυπρίων.
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ BP. Στους Αµερικανούς προσέτρεξανκαι στελέχη της εταιρείας ΒΡ στηνΤουρκία. Τους είπαν ότι η εταιρεία ενδιαφερόταν για τις έρευνες στηνΚύπρο, «λόγω της εγγύτητάς τους µε τα οικόπεδα φυσικού αερίου στοδέλτα του Νείλου, όπου η εταιρείαδραστηριοποιούνταν ήδη». Μάλιστα, περιέγραψαν τα οικόπεδατης Κύπρου ως «ορµητήρια,επειδή ήταν τελείως ανεξερεύνητα». ΗBP είπε στην αµερικανικήπρεσβεία ότιη τουρκική πρεσβεία στο Λονδίνο είχε προσεγγίσει τα κεντρικά τους στην Αγγλία και τους είχε µιλήσει για τις ανησυχίες της Τουρκίας. Τα στελέχη της εταιρείας ενηµέρωσαν τους Αµερικανούς ότι θα αξιολογούσαν όλα τα στοιχεία πριν προχωρήσουν σε οποιαδήποτε κίνηση. «Η BP γνωρίζει καλά τη σηµασία της Τουρκίας για τις παγκόσµιες επιχειρήσεις της, συµπεριλαµβανοµένου του αγωγού πετρελαίου BTC, του αγωγού αερίου του νότιου Καυκάσου, της ναυτιλίας στον Βόσπορο, και θα προσµετρούνταν στην απόφασή τους για συµµετοχή στον διαγωνισµό. Η BP έχει κάνει και ανεπίσηµες επαφές µε το τουρκικό Ναυτικό, το οποίο είπε ότι παρακολουθεί την κατάσταση στενά, αλλά δεν έχει πρόθεση να επέµβει διά της βίας», σηµειώνει ο Γκολντµπέργκερ. Η εκτίµηση τουοικονοµικού συµβούλου είναι ότι αν η κατάσταση εξελιχθεί µε τρόπο που η Τουρκία νιώθει ότι η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίσει τις ανησυχίες της, «οι Τούρκοι µπορεί να αναπτύξουν µια πιο επιθετική στρατηγική που θα µπορούσε να κλιµακώσει τις εντάσεις».
Η Τουρκία, όµως, δεν σταµατά. Τον Οκτώβρη της επόµενης χρονιάς, το κυπριακό υπουργείο Ενέργειας ετοιµάζεται για τον δεύτερο γύρο δηµοπρασιών για τις έρευνες, που θα συµπεριλαµβάνουν τα οικόπεδα που δόθηκαν ήδη στον πρώτο γύρο, όπως και δύο νέα οικόπεδα στα ανατολικά της ΑΟΖ της Κύπρου.
Ο αµερικανός πρεσβευτής Φρανκ Ούρµπανσικ στο εµπιστευτικό του τηλεγράφηµα λέει ότι, σύµφωνα µε τους Κυπρίους, η Τουρκία ευθύνεται για την έλλειψη προσφορών. Μάλιστα,ενισχύει το επιχείρηµα σηµειώνοντας ότι στελέχη της Noble έχουνπει στην πρεσβεία ότιτον Σεπτέµβριοτου 2007 τους επισκέφθηκε στα κεντρικά τους στο Χιούστον ο τούρκος γενικός πρόξενος και τους είπε ότι, αν προχωρούσαν µε την προσφορά στην Κύπρο, η εταιρεία «δεν θα έπρεπε να περιµένει ότι θα κάνει ποτέ δουλειές µε την Τουρκία». Μάλιστα, ο τουρκοκύπριος υπουργός Εµπορίου έχει πει στους Αµερικανούς πως, αν η κυπριακή κυβέρνηση προχωρήσει στον δεύτερο γύρο προσφορών, «η Τουρκία θα στείλει τουλάχιστον ένα πολεµικό πλοίο στηνπεριοχή, όπως έκανε και πριν απότον πρώτο γύρο». Ο πρεσβευτής σηµειώνει πως ήδη ο Ταλάτ έχει προειδοποιήσει σχετικά τον Παπαδόπουλο, ενώ ένας άλλος πληροφοριοδότηςαπό τα Κατεχόµενα «µας είπε όλο σοβαρότητα ότι, αν αρχίσει δεύτερος γύρος ερευνών, η Τουρκία θαστείλει κάτω τον στόλο».
ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗΣ έπαιζε η Τουρκίακαι µε τιςγειτονικές χώρες. Οπως παραδέχεται ο Μπασάτ Οζτούρκ, γενικός διευθυντής Αεροναυτικών Υποθέσεων στο τουρκικό ΥΠ.ΕΞ., µιλώντας στον οικονοµικό σύµβουλο της αµερικανικής πρε σβείας στην Αγκυρα Ντάνιελ Επλερ, η Τουρκία προσέγγισε τις κυβερνήσεις της Αιγύπτου και του Λιβάνου και «τουςέδειξε ότιµε βάση την πρόταση της Τουρκίας για την οριοθέτηση της Ανατολικής Μεσογείου θα είχαν µεγαλύτερη υφαλοκρηπίδα σε σύγκριση µε την κυπριακή πρόταση». Συνέπεια των συζητήσεων αυτών, όπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα, «ήταν η Αίγυπτοςνα αποσυρθείαπό τη συµφωνία οριοθέτησης και το πάγωµα των συνοµιλιών µε τους Κυπρίους από τον Λίβανο».
Σηµειώνεται, άλλωστε, ότι µε υπαιτιότητα της Τουρκίας η συµφωνία Κύπρου - Λιβάνου εκκρεµείµέχρι σήµερα µε πρόσχηµα ότι δεν έχει επικυρωθεί ακόµη από το Κοινοβούλιο της Βηρυτού. Ο Οζτούρκυποστηρίζει ότι η Τουρκία έχει «άµεσο εθνικό συµφέρον» και θα «εµποδίσει ενεργά» οποιαδήποτε ερευνητική δραστηριότητα. Ενάµιση χρόνο αργότερα, τον Ιούνιοτου 2009, ο τουρκοκύπριος ηγέτηςΜεχµέτ Αλί Ταλάτ διαµαρτύρεται στον Φ. Ούρµπανσικ ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν τα ίδια δικαιώµατα επί των φυσικών πόρων και ζητά από τους Αµερικανούς να κάνουν κάτι για να σταµατήσουν τη δραστηριότητα.
Μπαράζ απειλώνΤον Σεπτέµβριο του 2007 επισκέφθηκε τους Aµερικανούς της Noble Energy στα κεντρικά τους στο Χιούστον ο τούρκος γενικός πρόξενος και τους είπε ότι αν προχωρούσαν µε την προσφορά στην Κύπρο, η εταιρεία «δεν θα έπρεπε να περιµένει ότι θα κάνει ποτέ δουλειές µε την Τουρκία».
Μάλιστα, ο τουρκοκύπριος υπουργός Εµπορίου έχει πει στους Αµερικανούς πως αν η κυπριακή κυβέρνηση προχωρήσει στον δεύτερο γύρο προσφορών, «η Τουρκία θα στείλει τουλάχιστον ένα πολεµικό πλοίο στην περιοχή, όπως έκανε και πριν από τον πρώτο γύρο»
«Το Ισραήλ πίεσε την Noble Energy»
ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ του 2007, ηκυπριακή κυβέρνηση ανακοινώνει τα αποτελέσµατα του διαγωνισµού.
Στο τηλεγράφηµα που υπογράφει ο Ρ. Σλάισερ γράφει ότι µόνο τρεις όµιλοι ενεπλάκησαν σε τρία οικόπεδα. Τοένα αφορούσε την αµερικανική εταιρεία Noble Energy, η οποία «πήρε το οικόπεδο που συνορεύει µετην ΑΟΖ του Ισραήλ».
Μάλιστα, όπωςπροκύπτει απότο τηλεγράφηµα,ήταν οι Ισραηλινοί αυτοί που πίεσαν την εταιρεία να πάει στην Κύπρο.
Σηµειώνει χαρακτηριστικά ο Σλάισερ: «Ενας αξιωµατούχος της Noble µας είπε ότι αποφάσισαν να κάνουν την προσφορά µόνο την τελευταία στιγµή, κυρίως κατόπιν των παροτρύνσεων των ισραηλινών συνεργατών τους, οι οποίοι έκαναν έρευνες στη διπλανή πλατφόρµα φυσικού αερίουεντός τηςισραηλινής ΑΟΖ». Κιαυτό επειδή οι ισραηλινοί γεωλόγοι πίστευαν ότι «υπήρχαν δυνατότητες στο οικόπεδο και το νέο οικόπεδο θα µπορούσε να είναι οικονοµικά βιώσιµο αν συνδεόταν µε την υπάρχουσα πλατφόρµα Noble/Ισραήλ, παρά τα βαθιά νερά και τη βαθιά γεωλογία του κυπριακού οικοπέδου».
Ενθαρρυντικό για τη Noble ήταν και το γεγονός ότι η Κύπρος ήταν µέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσηςκαι άρα, «αυτό σήµαινε ότι οι νόµοι δεν αλλάζουν από καπρίτσιο». Προβληµατικό ήταν ωστόσο το γεγονός ότι δεν υπήρχε συµφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ Κύπρου - Ισραήλ, κάτι που οι κύπριοι αξιωµατούχοι τούς είχαν διαβεβαιώσει ότι θα γινόταν πολύ σύντοµα.
Σκέψεις και για αγωγό που θα ενώνει Κύπρο µε Τουρκία
ΣΤΙΣ 29 ΙΟΥΛΙΟΥ του 2007, κι ενώ η Noble Energy ετοιµάζεται (τον Σεπτέµβριο)να πραγµατοποιήσει έρευνες ανοικτά της Κύπρου και στο συνορεύον «οικόπεδο» του Ισραήλ, όπως προκύπτει από εµπιστευτικό τηλεγράφηµα από την αµερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία, «ο τοπικός διευθυντής της Noble Energy βρίσκει ενδιαφέρουσα την ιδέα ενός αγωγού που θα συνδέει τα αποθέµατα φυσικού αερίου από την ΑνατολικήΜεσόγειο προς την Κύπρο και, ίσως, προς την Τουρκία και την Ευρώπη».
Σηµειώνει δε ο αµερικανός εµπορικός ακόλουθος Τζόναθαν Κοέν, ότι«πρέπει να ερευνήσουµε τηνπιθανότητα ότιαυτή η ιδέα µπορεί να µειώσει την ένταση πουέχουν δηµιουργήσει οι έρευνες νότια και ανατολικά της Κύπρου».
ΜΕ ΝΑΜΠΟΥΚΟ. Ο τοπικός διευθυντής της εταιρείας, Κόλιν Σινκλέρ, µιλάει για τα οικόπεδα του Ισραήλ«Ταµάρ 1 και 2», τα οποία αποτελούν το σηµαντικότερο εύρηµα στηνιστορία της εταιρείας. Αναλύει την ιδέα ενός αγωγού, κατά προτίµηση υποθαλάσσιου, πουθα συνδέει το ΙΣραήλ µε την Κύπρο. Ο Σόλων Κασίνης, αναπληρωτής υπουργός Ενέργειας της Κύπρου, προτείνει να επεκταθεί ο αγωγός για να ενσωµατώσει τον αγωγό αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στον αγωγό Ναµπούκο της Τουρκίας. «Ενώ αναγνωρίζειτις πολιτικές δυσκολίες,ο Κασίνηςπιστεύει ότι η δηµιουργία ενός κοινού οικονοµικού κινήτρου για την εκµετάλλευση τωνπόρων της περιοχής, θα µείωνε τις πολιτικές εντάσεις για τις πηγές ενέργειας και θα εκπλήρωνε τον διακηρυγµένο τουρκικό στόχο της δηµιουργίας µιας πιο ενσωµατωµένης περιφερειακής οικονοµίας», αναφέρεται.Στην ουσία, αυτό που πρότεινε ο κύπριος υπουργός θα προϋπέθετε την αναγνώριση τηςΚυπριακής∆ηµοκρατίας από την Τουρκία, ενώ, από την άλλη, έδινε µια λύση στους Αµερικανούς.
Από το ίδιο τηλεγράφηµα προκύπτει, όπως λέει το στέλεχος της εταιρείας, ότι το Στέιτ Ντιπάρτµεντ έπαιξε ρόλο σε διαπραγµατεύσεις που οδήγησαν στη σύνδεση του αιγυπτιακού φυσικού αερίου ανοικτά του Σινά µε το δίκτυο φυσικούαερίου του ΙΣραήλ, «κι αυτό έγινε για να συνδεθούν οι δύο χώρες οικονοµικά».
