Η BIG ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΤΗ ΣΥΝΤΑΓΗ της επιτυχίας της επιχείρησης περιγράφει ο διευθύνων σύμβουλος, κ. Δημήτρης Πισιμίσης, σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Οικονομία». Ταυτόχρονα στέλνει και ένα μήνυμα αισιοδοξίας στην κοινωνία, με την ελπίδα να εισακουστεί από τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου.
Η πρώτη ερώτηση στον κ. Πισιμίση δεν θα μπορούσε παρά να αφορά στους συμβολισμούς. Στον τοίχο του γραφείου του υπάρχει ένα ταμπλό με ένα πολιτικό χάρτη της Γαλλίας, μία ελληνική σημαία και ένα σκίτσο που απεικονίζει μία ομάδα ατόμων και ένα στόχο. Τι συμβολίζει, λοιπόν, αυτό το σκίτσο;

«Συμβολίζει την ομαδική δουλειά και τον στόχο. Ο στόχος είναι η εταιρεία, η οποία προηγείται των ατόμων. Τα πρόσωπα απλώς εκφράζουν την πολιτική και την κουλτούρα της εταιρείας, η οποία είναι διαφορετική από άλλες εταιρείες στην Ελλάδα».

Στην ερώτηση, εάν ο ιδρυτής είναι ο κ. Marcel Bich, δηλαδή ο Γάλλος που ίδρυσε την Societe BIC, ο κ. Πισιμίσης διευκρινίζει:

«Ιδρυτής είναι η οικογένεια Πολίτη. Η BIC-ΒΙΟΛΕΞ, όπως είναι η σημερινή ονομασία, προέκυψε στην πορεία. Ηταν μόνο ΒΙΟΛΕΞ, όταν ιδρύθηκε το 1952 από την οικογένεια Πολίτη. Ο Αναστάσης Πολίτης είχε σπουδάσει νομικά στο Harvard, είχε κοσμοπολίτικη αντίληψη και ένα προωθημένο επιχειρηματικό όραμα, αυτό της ανάπτυξης στο εξωτερικό. Το 1973 εκεί στην οδό Κωνσταντινουπόλεως στο Περιστέρι, σχεδιάστηκε το πρώτο απορριπτόμενο (όσο ξυρίζει το κρατάς, μετά το πετάς) ξυριστικό μιας χρήσεως στον κόσμο. Το 1974 η ΒΙΟΛΕΞ συνενώνει τις δυνάμεις της με τον γαλλικό όμιλο BIC, που είχε κάνει μια αντίστοιχη επανάσταση με τον στυλό μιας χρήσεως BIC, καθώς και τον αναπτήρα BIC.

Οι Γάλλοι με τη συμμετοχή τους στη μετοχική σύνθεση της εταιρείας έβαλαν τη διεθνή ισχύ τους στην παγκόσμια αγορά και οι Ελληνες, διατηρώντας την πλειοψηφία των μετοχών, την υψηλή τεχνογνωσία τους στην παραγωγή ξυριστικών λεπίδων. Ετσι, η ΒΙΟΛΕΞ μετονομάζεται σε BIC-ΒΙΟΛΕΞ και το 1974 πλέον παράγει και κυκλοφορεί μόνο στην ελληνική αγορά το πρωτοποριακό ξυριστικό μιας χρήσεως. Το 1975 αυτή η απλή ιδέα κυκλοφόρησε στη Γαλλία και μετά σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Gillette ακολούθησε το 1977. Η BIC-ΒΙΟΛΕΞ έκτισε εργοστάσια ξυριστικών λεπίδων σε Γαλλία, Αμερική, Βραζιλία, τελευταία στο Μεξικό. Οι μηχανές υψηλής τεχνολογίας που επάνδρωσαν αυτά τα εργοστάσια φτιάχτηκαν από έλληνες μηχανικούς μιας και δεν υπάρχουν στην ελεύθερη αγορά».

Ο κ. Bich ο οποίος εξαγόρασε το 100% των μετοχών το 2000 γιατί δεν κάνει ό,τι οι άλλοι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι αποσύρουν τις δραστηριότητες από την Ελλάδα, αφού πρόκειται αποκλειστικά για ένα καταναλωτικό προϊόν;

Ευτυχίσαμε να έχουμε ιδιοκτήτη έναν φιλέλληνα, έτσι το αισθανόμαστε. Εάν η οικογένεια Bich ήθελε να πάρει την εταιρεία από την Ελλάδα δεν θα εξαγόραζε το 100% των μετοχών, αλλά θα της κόστιζε λιγότερο, επενδύοντας απλώς στα άλλα εργοστάσια παραγωγής ξυριστικών που είχε στην Αμερική και στη Γαλλία, όπου και λειτουργούσαν τμήματα Ερευνας και Ανάπτυξης. Ο κ. Bruno Bich πίστευε και πιστεύει πολύ στους Ελληνες και στην αποτελεσματικότητά τους και για αυτό προχώρησε στην εξαγορά του 100% των μετοχών της BIC-ΒΙΟΛΕΞ. Τα τελευταία 11 χρόνια πολλαπλασιάστηκαν οι επενδύσεις της εταιρείας στη χώρα μας, βρίσκοντας στο πρόσωπο του κ. Bich έναν μεγάλο σύμμαχο στη δίψα για καινοτομία και ανάπτυξη που μας διακατείχε. Ο κ. Bich πίστεψε στις δυνατότητές μας, και εμείς προσπαθούμε να τον ξαφνιάζουμε θετικά. Σε αυτή την πορεία των τελευταίων 10 χρόνων καταφέραμε να γίνουμε το μοναδικό παγκόσμιο κέντρο Ερευνας και Ανάπτυξης των ξυριστικών του ομίλου, καθιστώντας την ύπαρξη των άλλων τμημάτων R&D περιττή. Ολα τα προϊόντα ξεκινούν από εδώ. Ταυτόχρονα, πετύχαμε να γίνουμε και το κυρίως παραγωγικό κέντρο του ομίλου. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πως, όχι μόνο δεν συζητούμε για αποχώρηση από την Ελλάδα, αλλά προβλέπεται σημαντική ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Σήμερα ο Bruno Bich ηγείται μιας πραγματικά διεθνούς εταιρείας, πιστεύοντας ακράδαντα στο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που έχουν στην εταιρεία του η πολυπολιτισμικότητα και οι συνέργειες διαφορετικής κουλτούρας και λαών και αυτή τη φιλοσοφία του την έχει κάνει πράξη με την ψήφο εμπιστοσύνης που δίνει στους Ελληνες και στην Ελλάδα.

Πόσοι εργαζόμενοι απασχολούνται στο τμήμα Ερευνας και Ανάπτυξης;

Είμαστε 80 άτομα. Και έχουμε διαμορφώσει τρία τμήματα ανάπτυξης. Το πρώτο είναι αυτό που σχεδιάζει όλα τα νέα προϊόντα. Το δεύτερο σχεδιάζει μεθόδους και μηχανές παραγωγής. Και υπάρχει και ένα τμήμα που ασχολείται μόνο με την ξυριστική λεπίδα, την αιχμή της ξυριστικής λεπίδας. Είναι ένα προϊόν υψηλής, υψηλότατης τεχνολογίας και διαθέτουμε από τις καλύτερες τεχνολογίες σε όλο τον κόσμο. Το λέω με περηφάνια. Τα μεγέθη που ασχολούμαστε είναι 2.000 φορές μικρότερα από το πάχος της τρίχας, και κάνουμε επικαλύψεις πάνω στο μέταλλο 1.000 φορές μικρότερες από το πάχος της λεπίδας. Αυτός είναι ο κόσμος της λεπίδας, εκεί επιμένουμε, αυτή είναι η καθημερινότητά μας εδώ μέσα.

Απ' ό,τι είδα, έχετε τέσσερα μεγάλα εργοστάσια και επενδύετε συνεχώς. Πώς τα καταφέρνετε απέναντι σε συναδέλφους σας που λειτουργούν σε πολύ πιο αναπτυγμένες χώρες;

Επενδύουμε κάθε χρόνο περίπου 20 εκατ. ευρώ. Εφέτος θα διαθέσουμε 30 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων έρευνας και ανάπτυξης. Εχουμε τέσσερις παραγωγικές μονάδες και ο τρόπος που λειτουργούν είναι παγκοσμίου επιπέδου. Ξέρετε ως λαός έχουμε μεγάλες ατομικές αρετές, στον καθένα μας υπάρχει ένας κρυμμένος Οδυσσέας. Αυτό που κάνει έναν Ελληνα να διαπρέπει στο εξωτερικό και όχι στη χώρα του, είναι γιατί έξω βρίσκει ακριβώς το δομημένο και οργανωμένο περιβάλλον που χρειάζεται για να μεγαλουργήσει, να ανθίσουν αυτές οι ατομικές αρετές που έχουμε. Στη χώρα μας έχουμε χάσει τα πρότυπα ή έχουμε λάθος πρότυπα. Η δική μας συνταγή είναι πάρα πολύ απλή. Πήραμε από τους Αμερικανούς την ενόραση της αγοράς και την ταχύτητά τους και από τους γάλλους συναδέλφους, τα συστήματα, τη συνεργασία, την τυπολατρία. Σε αυτά βάλαμε τον Ελληνα-Οδυσσέα! Την εφευρετικότητα, τη φαντασία, την πρωτοβουλία μας. Η «ψωροκώσταινα» για εμάς δεν είναι εμπόδιο, αλλά εφαλτήριο και θέλουμε να το αποδεικνύουμε με το παράδειγμά μας.

Ποιες εταιρείες είναι από πλευράς τεχνολογίας οι βασικοί ανταγωνιστές της εταιρείας BIC;

Υπάρχουν τρεις κορυφαίες εταιρείες στον κόσμο: η Gillette, η BIC και η Silk Wilkinson.

Πώς μπορείτε και κρατάτε στην Ελλάδα τόσο ειδικευμένο προσωπικό;

Ως Ελληνες κάνουμε αυτό που δεν κάνει η χώρα μας όλα αυτά τα χρόνια. Προσφέρουμε στον κόσμο μας αυτό που λείπει από τη χώρα μας: ένα δομημένο, οργανωμένο και συνεργατικό περιβάλλον. Ενα χώρο δημιουργίας και συλλογικότητας, όπου σκεφτόμαστε και δρούμε διαφορετικά -καινοτομούμε σε όλα, ακόμα και στο management σαν κοινωνική τεχνολογία. Και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να βελτιώνουμε το εργασιακό περιβάλλον. Γι' αυτό λέμε ότι έχουμε το δικό μας νησί. Για τον τρόπο που λειτουργούμε. Πρώτα αποδεικνύουμε στον όμιλο ποιοι είμαστε και μετά ζητάμε. Αποδεικνύουμε καθημερινά στην εταιρεία, γιατί πρέπει να κρατάει τις εγκαταστάσεις της στην Ελλάδα. Διότι κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος.

Οι βιομήχανοι μιλούν συνεχώς για μισθολογικά αντικίνητρα, τα οποία ορθώνει το κράτος και υπερνικούν τις καλές προθέσεις για παραγωγή στη χώρα μας. Θα ήθελα το σχόλιό σας.

Ο τελευταίος υπεύθυνος για τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων στη χώρα μας είναι οι «υψηλοί μισθοί», εν τέλει οι εργαζόμενοι. Εάν αυτό ήταν αλήθεια, τότε η BIC-ΒΙΟΛΕΞ που στηρίζει τους μισθούς των εργαζομένων της, θα έπαυε να ήταν ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά και δεν θα αποτελούσε το 1% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Υπάρχει μεγάλη υστέρηση επιχειρηματικής κουλτούρας και νοοτροπίας στη χώρα μας. Οφείλουμε για να είμαστε ανταγωνιστικοί να αναπτύξουμε ηγεσία, καινοτομία, επιστημονικό marketing, ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος, οργάνωση εργασίας και παραγωγής, κατάρτιση και διαρκή εκπαίδευση του προσωπικού κ.λπ. Το χάσμα με τις αναπτυγμένες χώρες δεν βρίσκεται στην μισθοδοσία, αλλά στην τεχνολογία και στις υποδομές.

WHO is who?

*Ο Δημήτρης Πισιμίσης έχει σπουδάσει μηχανικός. Είναι διευθύνων σύμβουλος της BIC-ΒΙΟΛΕΞ και παγκόσμιος διευθυντής ξυριστικών του ομίλου BIC. Είναι άνθρωπος χαμηλών τόνων. Δίνει πολύ σπάνια συνεντεύξεις, δεν βγαίνει στα κανάλια, δεν έχει «κολλητηλίκια» με πολιτικούς. Ελάχιστοι από αυτούς τον γνωρίζουν, γιατί δεν κάνει χορηγίες στα πολιτικά κόμματα, δεν συμμετέχει σε κοσμικές εκδηλώσεις. Το γραφείο του είναι σε κοινή θέα και εύκολα προσβάσιμο. Θα έλεγε κανείς ότι είναι μικρό, λιτό, απέριττο... Ξεχωρίζουν πάνω του αντίγραφα των λεπίδων της BIC σε μεγέθυνση 50.000 φορών.

*Ο διευθυντής Ερευνας, Ανάπτυξης Προϊόντων και Βιομηχανοποίησης του ομίλου BIC στον τομέα των ξυριστικών προϊόντων είναι Ελληνας, ο Σπύρος Γρατσίας. Ενας ευγενής άνθρωπος με χιούμορ, ο οποίος σπούδασε μηχανολόγος και ξεκίνησε την καριέρα του από την εταιρεία κατασκευής αεροπλάνων Bombardier στον Καναδά. Πέρασε και από τη δική μας ΕΑΒ και μπορεί κάποτε να γράψει βιβλίο, για τα υλικά του στρατού, που δεν χρησιμοποιούνται... Προς το παρόν είναι αφοσιωμένος στη σχεδίαση των νέων προϊόντων της BIC, αφού εκφράζει την άμυνα και ταυτόχρονα την επίθεση, στον πόλεμο του ανταγωνισμού που παίζεται καθημερινά στα εκατομμύρια σημεία πώλησης, απέναντι στις εταιρείες κολοσσούς, όπως είναι η Gillette και η Silk Wilkinson. Λεπτομέρειες με σημασία: Δεν φοράει γραβάτα και το γραφείο του γεμάτο συμβολισμούς. Ξεχωρίζει ένας πίνακας της Θεάς Αθηνάς, που συμβολίζει τη σοφία, τη στρατηγική και τον πόλεμο...

Read More

ΛΑΘΟΣ; Η ΑΚΟΜΑ ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ;

Ανησυχητικές διαστάσεις έχει πάρει πια η εμμονή ορισμένων κύκλων της μουσουλμανικής μειονότητας στην Θράκη να αποδέχονται την τουρκική προπαγάνδα περί της "ανεξάρτητης δημοκρατίας της δυτικής Θράκης". Σε πρόσφατη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Τουρκία ο δήμαρχος Αριαννών Ιμπραήμ Σερίφ αποδέχτηκε από τον δήμαρχο της τουρκικής πόλης Οσμάνγκαζί-Προύσας Μουσταφά Ντουντάρ έναν πίνακα που έχει πάνω του την τουρκική και την σημαία της "ανεξάρτητης Δυτικής Θράκης".


Σύμφωνα με την ιστοσελίδα ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΝΕΑ ο Έλληνας πολίτης και δήμαρχος της ελληνικής πόλης Ιμπραήμ Σερίφ συμμετείχε σε εκδήλωση όπου παρατίθεντο η τουρκική σημαία καθώς και η σημαία της ανεξάρτητης «δημοκρατίας της δυτικής Θράκης» ενώ όπως φαίνεται και στην φωτογραφία ο Ιμπραήμ Σερίφ παραλαμβάνει τον πίνακα όπου στην γωνία αριστερά φαίνονται οι δύο σημαίες.

Επισημαίνεται ότι ο δήμαρχος του Οσμάνγκαζί-Προύσας Μουσταφά Ντουντάρ τα τελευταία χρόνια δεν χάνει ευκαιρία να δηλώνει συνέχεια την πίστη του στην ελληνοτουρκική φιλία… ασχέτως αν την ίδια στιγμή ομιλεί για "ανεξάρτητη δημοκρατία της δυτικής Θράκης".

Read More

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ......ΦΡΑΠΕ

Πριν 54 έτη, το 1957 στη Διεθνή Έκθεση θεσσαλονίκης γεννήθηκε ο Φραπές.
Η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία. Κατά την διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957, ο αντιπρόσωπος
της ελβετικής εταιρίας Νεστλέ στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με γάλα και χτυπώντας το με σέικερ.

Ο Δημήτριος Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα συνήθιζε να πίνει Nescafé που ήταν στιγμιαίος καφές και παρασκευαζόταν από την Νεστλέ. Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά την διάρκεια της έκθεσης θέλησε να πιει καφέ αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό. Έβαλε καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας. Μετά από χρόνια δήλωνε ότι δε μπορούσε να συνειδητοποιήσει πως ένα απλό πείραμα τον οδήγησε στην εφεύρεση του διασημότερου ροφήματος στην Ελλάδα Δημήτρης Βακόνδιος: Τιμή και δόξα στον εφευρέτη του ΦΡΑΠΕ !
Πειραιώτης ο εφευρέτης του φραπέ. Στη Θεσσαλονίκη η εφεύρεση.
14 Σεπτεμβρίου 1957, 54 χρόνια πριν.

Ο κύριος της φωτογραφίας, είναι ο Δημήτρης Βακόνδιος, πωλητής στο περίπτερο καφέδων και προϊόντων επεξεργασμένου γάλακτος του εισαγωγέα Ανδρέα Δρίτσα (ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΡΙΤΣΑΣ ΚΑΙ ΥΙΟΣ Ο.Ε. - Ακτή Μιαούλη 3, Πειραιάς), που ήταν εκθέτης, στο περίπτερο 10 της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης καιμη διαθέτοντας ζεστό νερό έβαλε στιγμιαίο καφέ σ' ένα ποτήρι με κρύο νερό, το κούνησε, ο αφρός ξεχείλισε, το κοστούμι γέμισε λεκέδες, αλλά γεννηθείτω... ΦΡΑΠΕΣ
Από τότε ο φραπές (και όχι "φραπέ") αποτέλεσε τη δικαιολογία μιας κοινωνικής συνάντησης, ενός ραντεβού, δημιούργησε όμως στρατιές "αραχτών" που κάθονται με τις ώρες σε μια καρέκλα (που τον βρίσκουν τόσο χρόνο;). Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αρκεί να γίνεται σε ώρες χαλάρωσης... Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία χρόνια, πολύς κόσμος έχει ......άπειρο χρόνο για χαλάρωση, λόγω ανεργίας και όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη.

Για αυτό πολλοί αποκαλούν τη θεσσαλονίκη και Φραπεδούπολη!

Read More

ΤΟ ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ ΠΑΕΙ ΠΑΝΤΟΥ......

ΜΙΑ ΑΤΕΡΜΟΝΗ ΑΛΥΣΙΔΑ χρεών απλώνεται σε όλη τη χώρα, με τους πολίτες να δοκιμάζουν τα όρια της αντοχής τους μέσα σε πρωτόγνωρες συνθήκες οικονομικής ασφυξίας.

Ο επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων μοιάζει συχνά να μην αποτελεί μια κάποια λύση. Ο οικογενειακός προγραμματισμός συνεχώς τελεί υπό αναθεώρηση, χωρίς να υπάρχουν διαθέσιμες εύκολες λύσεις, όταν ο ένας χρωστάει στον άλλον. Οι επιχειρήσεις στους εργαζόμενους και στο κράτος, το Δημόσιο στα ταμεία, οι φορείς στους προμηθευτές... Και όλοι στους δανειστές της χώρας. Αποτέλεσμα;

Διπλασιάστηκε το ποσοστό όσων καθυστερούν την πληρωμή του ενοικίου τους και όσων αλλάζουν σπίτι, αφήνοντας απλήρωτους λογαριασμούς του ρεύματος και της ύδρευσης στους ιδιοκτήτες. Ενας στους δέκα αδυνατεί να πληρώσει τα φροντιστήρια των παιδιών του. Επτά στις 10 μηνυτήριες αναφορές στην επιθεώρηση εργασίας αφορούν καθυστερήσεις της καταβολής των δεδουλευμένων. Περί τις 40.000 επιχειρήσεις εκτιμάται ότι θα βρεθούν σε αδυναμία τακτοποίησης των ασφαλιστικών τους υποχρεώσεων προς τα δημόσια ταμεία. Ο δείκτης των ανασφάλιστων αυτοκινήτων έχει αυξηθεί κατά 50% την τελευταία τριετία.

Οι ακάλυπτες επιταγές έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, τα δάνεια στις τράπεζες χτυπάνε κόκκινο και τα επιπλέον έσοδα του κράτους εξακολουθούν να αποτελούν άπιαστους στόχους, που απλώς αναγράφονται στα χαρτιά...

ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Γονείς και φρονιστήρια σε νευρική κρίση

Στα φροντιστήρια, κατά την προηγούμενη σχολική χρονιά, σχεδόν ένας στους 10 γονείς επικαλέστηκαν αδυναμία πληρωμής των διδάκτρων λόγω οικονομικής αδυναμίας. «Λόγω απόλυσης στον ιδιωτικό τομέα ή περικοπής μισθών στο Δημόσιο», εξηγεί ο Κ. Πετρόπουλος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος. «Είδαμε με κατανόηση το πρόβλημα, ήρθαμε σε διακανονισμό, ακόμη και στη συνέχιση δωρεάν των μαθημάτων», απαντά.

Ο ίδιος συμπληρώνει ότι παράλληλα εμφανίστηκε ένα άλλο μεγάλο ποσοστό (7% έως 8%), που μάλλον υποκριτικά δήλωναν αδυναμία πληρωμής, αγνοώντας εντελώς οποιαδήποτε προσπάθεια αποπληρωμής ή διακανονισμού. Ανακατατάξεις παρατηρούνται και στη νέα χρονιά. Στην Γ' λυκείου, σε ποσοστό 30% έως 40% όσοι έκαναν ιδιαίτερα μαθήματα πλέον γράφονται σε τμήματα φροντιστηρίων. Της ίδιας τάξης μεγέθους είναι μειωμένο το ποσοστό όσων δεν θα παρακολουθήσουν κανένα φροντιστήριο, καθώς επιλογή τους είναι να πάρουν απλώς απολυτήριο λυκείου (σ.σ.: με το νέο σύστημα δεν είναι πλέον απαραίτητη η συμμετοχή σε πανελλήνιες εξετάσεις). Συγκρατημένοι είναι οι γονείς τα παιδιά των οποίων είναι στη Β' λυκείου. Φέτος, ελάχιστοι έχουν αποφασίσει τι θα κάνουν, πιεζόμενοι από την οικονομική συγκυρία.

Μείωση κατά 10% καταγράφεται φέτος και στις εγγραφές σε ιδιωτικά γυμνάσια και λύκεια, σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ιδρυτών Ελληνικών Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων. Μικρότερες, όπως εκτιμούν, είναι οι απώλειες για τα ιδιωτικά νηπιαγωγεία και δημοτικά, που είναι της τάξης του 2%.

Συνολικά, φέτος τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια έχουν μείωση στις εγγραφές περί το 6% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, με τις απώλειες να ξεπερνούν το 10% την τελευταία διετία. «Η κρίση δεν έχει αγγίξει τόσο πολύ την ιδιωτική εκπαίδευση, όπως άλλους κλάδους της οικονομίας», διαπιστώνει ο Αθ. Ζαχόπουλος, πρόεδρος του συνδέσμου.

ΔΑΝΕΙΑ

Στο «κόκκινο» οι επισφάλειες

Οι 22 στους 100 δεν αποπληρώνουν τα καταναλωτικά τους δάνεια. Το 1 στα 10 επιχειρηματικά δάνεια είναι στο κόκκινο ενώ ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων έχει ήδη φτάσει στο 10,7%. Κι όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες έχουν ήδη αναχρηματοδοτήσει περί τα 680.000 δάνεια σε μια προσπάθεια, μέσα από τη «διευκόλυνση» των δανειοληπτών, να συγκρατήσουν τις επισφάλειες στους ισολογισμούς τους.

Τα ποσοστά των δανείων σε καθυστέρηση που αναφέρθηκαν, αφορούν το πρώτο τρίμηνο του 2011 και είναι τα πλέον πρόσφατα της ΤτΕ. Οι πάντες περιμένουν περαιτέρω επιδείνωση, καθώς η ύφεση το 2011 εξαπλώνεται. Αν μάλιστα γίνει αναγωγή των ποσοστών της ΤτΕ σε απόλυτους αριθμούς, προκύπτει ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των νοικοκυριών διαμορφώνονται στα 16 δισεκατομμύρια ευρώ και των επιχειρήσεων περίπου στα 12 δισεκατομμύρια ευρώ.

Τα τμήματα των τραπεζών που ασχολούνται με τις αναχρηματοδοτήσεις των δανείων έχουν πολύ δουλειά το τελευταίο διάστημα. Τουλάχιστον 680.000 Ελληνες, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε στη Βουλή ο Βασίλης Ράπανος, πρόεδρος της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών, έχουν ζητήσει διευκολύνσεις προκειμένου να σταματήσουν να πληρώσουν. Ειδικά στα καταναλωτικά, οι τράπεζες δεν διστάζουν να διαγράψουν ακόμη και τμήμα του κεφαλαίου, ειδικά αν απέναντί τους έχουν έναν δανειολήπτη χωρίς περιουσιακά στοιχεία.

Η σπουδή των τραπεζών να προχωρούν μαζικά πλέον στην αναχρηματοδότηση των δανείων οφείλεται και στην ψήφιση του νόμου για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές των νοικοκυριών. Ηδη οι προσφυγές στα δικαστήρια ιδιωτών με στόχο τη διαγραφή χρεών έχουν προσεγγίσει τις 5.000, ενώ περισσότεροι από 10.000 έχουν καταφύγει στις καταναλωτικές ενώσεις με στόχο να ζητήσουν -εξωδικαστικώς- μείωση των χρεών τους. Οι τράπεζες, προκειμένου να αποφύγουν μακροχρόνιες δικαστικές διενέξεις (πόσο μάλλον όταν οι πρώτες αποφάσεις που έχουν εκδοθεί είναι υπέρ των δανειοληπτών), καταφεύγουν σε απευθείας διαπραγματεύσεις με τους δανειολήπτες.

ΕΠΙΤΑΓΕΣ

Στα 2 δισ. ευρώ οι ακάλυπτες

Μέσα στους πρώτους επτά μήνες του έτους «έσκασαν» επιταγές συνολικού ύψους 1,4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η χρονιά θα κλείσει με τις ακάλυπτες να ξεπερνούν τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι η φετινή θα είναι η δεύτερη πιο «μαύρη» χρονιά της τελευταίας δεκαετίας (το πρώτο αρνητικό ρεκόρ κρατάει από το 2009, όταν το «σοκ» της παγκόσμιας ύφεσης προκάλεσε και το σκάσιμο επιταγών συνολικού ύψους τριών δισεκατομμυρίων ευρώ).

Οι ακάλυπτες επιταγές έχουν γίνει φόβος και τρόμος στην αγορά. Οι λήπτες από τη μια δεν μπορούν να εισπράξουν και από την άλλη υποχρεούνται να καταβάλλουν ΦΠΑ και φόρο εισοδήματος. Οι επιταγές αντικατάστασης (νέες επιταγές που εκδίδονται με στόχο να αντικαταστήσουν άλλες που λήγουν) δίνουν και παίρνουν, ενώ ο μέσος χρόνος εξόφλησης έχει ξεπεράσει του οκτώ μήνες.

Ο εφιαλτικότερος μήνας του χρόνου ήταν ο Ιούλιος, με την Τειρεσίας Α.Ε. να καταγράφει και μεγάλα κανόνια. Από τα 392 εκατομμύρια ευρώ των ακάλυπτων επιταγών του Ιουλίου, τα 208 εκατομμύρια αφορούσαν μόλις 156 επιταγές, οι οποίες προφανώς προήλθαν από μεγάλες εταιρείες.

ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΑ

50% αύξηση στα ανασφάλιστα Ι.Χ.

Η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει πολλά νοικοκυριά σε αδυναμία κάλυψης των ασφαλιστήριων που είχαν σε ιδιωτικές εταιρείες. Από το 2000 έως και το 2009 ο κλάδος της ιδιωτικής ασφαλιστικής αγοράς κινούνταν με αυξητικό ρυθμό 4%-5% κάθε χρόνο. Τα δύο τελευταία χρόνια υποχωρεί σε αντίστοιχα ποσοστά.

Στον κλάδο αυτοκινήτου, ο δείκτης των ανασφάλιστων έχει εκτοξευτεί κατά 50% την τελευταία τριετία και εκτιμάται ότι τα οχήματα που είναι ανασφάλιστα ανέρχονται σε 1,5 με 1,6 εκατ., ποσοστό 15%-16% του συνόλου των οχημάτων από 10% που ήταν την προηγούμενη δεκαετία. Οπως επισημαίνει από την Ενωση Ασφαλιστικών Εταιρειών ο Κ. Μπερτσιάς, «μεταξύ των ανασφάλιστων οχημάτων είναι και επαγγελματικά αλλά ακόμα και αγροτικά».

Σε υποχώρηση βρίσκεται και ο κλάδος ασφάλισης ζωής-σύνταξης, που είναι ο δεύτερος κρίσιμος δείκτης για την πορεία των ασφαλιστικών εταιρειών. Από τη μείωση του κύκλου εργασιών που εμφάνισαν πέρυσι οι εταιρείες (γύρω στο 5%) και από τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου φέτος, που δείχνουν ανάλογη υποχώρηση, φαίνεται ότι ο αριθμός των συμβολαίων έχει μειωθεί γύρω στο 10%.

Στελέχη του κλάδου τονίζουν ότι πολλοί ασφαλισμένοι ζητούν διευκολύνσεις πληρωμής, ενώ καθυστερήσεις διαπιστώνονται και στη μεταβίβαση των ασφαλίστρων από τους ανταποκριτές και τους πράκτορες. Η αλυσίδα αυτών των καθυστερήσεων καθιστά δύσκολη την εκκαθάριση των συμβολαίων. Πάντως, εκτιμάται ότι οι εξαγορές θα ξεπεράσουν κάθε προηγούμενο, αφού για πολλούς ασφαλισμένους οι ασφαλιστικοί λογαριασμοί αποτελούν την τελευταία δυνατότητα που έχουν να αντλήσουν ρευστό.

Πιέσεις υπάρχουν και στον κλάδο των επαγγελματικών και εταιρικών ασφαλίσεων, με αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων και αντίστοιχη μείωση των προβλεπόμενων παροχών.

ΕΦΟΡΙΑ

Ληξιπρόθεσμες οφειλές 42 δισ. ευρώ

Με αλλεπάλληλες ρυθμίσεις και απειλές για κατασχέσεις, ακόμη και φυλακίσεις, προσπαθεί να ανακόψει το υπουργείο Οικονομικών το κύμα «δεν μπορώ να πληρώσω» που έχει πλήξει και τις εφορίες. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές έχουν ξεπεράσει και τα 42 δισεκατομμύρια ευρώ, καθώς ειδικά στον ΦΠΑ οι εταιρείες προτιμούν να πληρώσουν τις προσαυξήσεις παρά να θυσιάσουν τα όποια μετρητά έχουν απομείνει στο ταμείο τους.

Για να μαζέψει χρήματα, το υπουργείο Οικονομικών κάνει τη μία ρύθμιση μετά την άλλη. Αναβίωσε η ευεργετική διάταξη για όσους έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές, μια διάταξη που επιτρέπει σε όσους χρωστούν, να αποπληρώσουν ακόμη και ύστερα από τρία χρόνια, γλιτώνοντας ταυτόχρονα και από ένα μεγάλο μέρος των προσαυξήσεων. Για τον ΦΠΑ, έχει ήδη ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός καταβολής σε τρεις δόσεις.

Την προηγούμενη εβδομάδα, το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε τελικά να δώσει τα ονόματα των οφειλετών σε μια προσπάθεια να λειτουργήσει η δημοσίευση των ονομάτων ως μοχλός πίεσης. Η αρχή έγινε με τα νομικά πρόσωπα, ενώ για να ακολουθήσουν τα φυσικά πρόσωπα, πρέπει να συμφωνήσει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.

Στην Καραγιώργη Σερβίας, δεν κρύβουν την αγωνία τους για το πώς θα ανταποκριθούν οι φορολογούμενοι με το που θα παραλάβουν τα πολυεκκαθαριστικά μέσω των οποίων πρέπει να εισπραχτούν 1,8 δισ. ευρώ. Πόσω μάλλον όταν αυτό θα είναι το πρώτο από τα «χτυπήματα» που θα δεχτούν οι φορολογούμενοι μέχρι το τέλος του έτους, καθώς ακολουθούν και άλλοι φόροι.

Προωθείται ο συμψηφισμός του ποσού που πρέπει να πληρώσουμε μέσω του πολυεκκαθαριστικού, με τα ποσά επιστροφής φόρου που έχουν να λαμβάνουν 500.000 φορολογούμενοι. Με αυτό τον τρόπο το υπουργείο θα εισπράξει εφάπαξ το ποσό του πολυεκκαθαριστικού, ψαλιδίζοντας ταυτόχρονα τα χρήματα που πρέπει να εκταμιεύσει για να καλύψει τα πιστωτικά εκκαθαριστικά.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Μπαράζ καθυστερήσεων στην καταβολή δεδουλευμένων

Θεαματική αύξηση, που αγγίζει το 40%, εμφανίζουν στο πρώτο εξάμηνο της χρονιάς σε σχέση με το αντίστοιχο του 2009 οι μηνυτήριες αναφορές προς την επιθεώρηση εργασίας. Συνολικά, 7 στις 10 περιπτώσεις αφορούν καθυστέρηση της καταβολής των δεδουλευμένων από τις επιχειρήσεις, που είναι μεταξύ των κυριότερων παραβάσεων που διαπιστώνουν οι κοινωνικοί επιθεωρητές του ΣΕΠΕ.

Η καθυστέρηση πληρωμών αφορά κυρίως εμπορικά καταστήματα, αλλά δεν είναι το μόνο: απολύσεις χωρίς αποζημίωση, οφειλές επιδομάτων αδείας, άρνηση χορήγησης αναλυτικών εκκαθαριστικών σημειωμάτων σε μισθωτούς, εξαναγκασμός σε υπογραφή εξοφλητικών αποδείξεων με μικρότερα ποσά αποδοχών, παραβίαση ωραρίου (ιδιαίτερα συχνά σε τράπεζες, οι οποίες επικαλούνται δήθεν ταμειακό λάθος)...

Αξιοσημείωτο είναι και το ποσοστό αύξησης των εργατικών διαφορών. Το πρώτο εξάμηνο φέτος ήταν περισσότερες κατά 8,9% σε σχέση με το αντίστοιχο του 2009 και κατά 2,76% την ίδια περίοδο το 2010. Ωστόσο, το 53% των περιπτώσεων επιλύεται, απαλλάσσοντας έτσι εργαζόμενους και εργοδότες από τις δικαστικές αντιδικίες. Οπως καταγράφεται στα στατιστικά στοιχεία, ολοένα και περισσότερο φαίνεται να επιλέγεται η οδός της συμφιλίωσης σε σχέση με προηγούμενες χρονιές. Ισως γιατί σε περίοδο κρίσης όλο και περισσότεροι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να καλύψουν τρέχουσες ανάγκες, παρά να προσβλέπουν στη δικαίωσή τους μέσω χρονοβόρων δικαστικών διεκδικήσεων.

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ

Ερχεται και η νέα γενιά οφειλετών

Την ώρα που τα ασφαλιστικά ταμεία καταφεύγουν στο μέτρο της αναγκαστικής είσπραξης των παλαιών οφειλών, μπροστά τους έχουν τον κίνδυνο μιας νέας γενιάς οφειλετών. Στη δυσχερέστερη θέση βρίσκονται ο κλάδος των κατασκευών και της μεταποίησης, που εμφανίζουν τη μεγαλύτερη πτώση, και ακολουθούν οι μικρές εμπορικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις.

Το ασφαλιστικό σύστημα εμφάνισε το πρώτο εξάμηνο υστέρηση εσόδων 5% από τις προβλέψεις, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην τρόικα. Ωστόσο και οι προβλέψεις ήταν χαμηλότερες σε σχέση με πέρυσι κατά 5% και ανάλογα αναμένεται να διαμορφωθούν οι προβλέψεις για το 2012. Το ΙΚΑ προϋπολογίζει για φέτος εισφορές 9 δισ. ευρώ, πλην όμως αυτή η πρόβλεψη θεωρείται παρακινδυνευμένη, καθώς η αύξηση της ανεργίας και η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων μειώνουν τις εισροές. Η μεγαλύτερη μείωση καταγράφεται στον κλάδο των κατασκευών. Τον Ιούνιο του 2009 συνεισέφερε στο ΙΚΑ 134 εκατ. ευρώ, ενώ τον Ιούνιο του 2011 μόλις 45 εκατ. ευρώ.

Για τους παλαιούς οφειλέτες, περίπου 300.000 επιχειρήσεις, η διοίκηση του ΙΚΑ έχει κινήσει διαδικασίες αναγκαστικής είσπραξης και προϋπολογίζει ότι στον ισολογισμό του τρέχοντος οικονομικού έτους θα εγγράψει έσοδα στο 1 δισ. ευρώ. Και πάλι όμως είναι αμφίβολο εάν θα εισπραχθούν. Καλύτερη ήταν το πρώτο εξάμηνο η εικόνα του ΟΑΕΕ, πλην όμως, σύμφωνα με τις έρευνες της ΓΣΒΕΕ και της Ομοσπονδίας Εμπορίου, στο επόμενο διάστημα 40.000 επιχειρήσεις θα βρεθούν σε αδυναμία τακτοποίησης των ασφαλιστικών τους υποχρεώσεων. Ηδη, πάντως, η υστέρηση των εσόδων έχει συνέπειες στην απονομή των συντάξεων και ο χρόνος αναμονής σε όλα τα ταμεία έχει αυξηθεί από δύο μήνες έως και ένα χρόνο, γι' αυτό και αποφασίστηκε από το υπουργείο Εργασίας η εισαγωγή της προσωρινής σύνταξης.

ΚΑΤΟΙΚΙΑ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΤΕΓΗ

Καθυστερήσεις σε ενοίκια και ΔΕΚΟ

Εκρηξη στις καθυστερήσεις καταβολής των ενοικίων διαπιστώνουν από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων. Σύμφωνα με τον πρόεδρο των ιδιοκτητών Στρ. Παραδιά, το πρόβλημα έχει δύο πτυχές:

Η πρώτη αφορά σε εκείνους που λόγω της οικονομικής κρίσης δικαιολογημένα καθυστερούν τις πληρωμές τους. Η δεύτερη έχει να κάνει με όσους, εκμεταλλευόμενοι τη δυσλειτουργία της δικαιοσύνης, συνειδητά δεν πληρώνουν και από χρονιά σε χρονιά μεταφέρονται σε άλλο σπίτι.

Οι τελευταίοι αφήνουν μεγάλα φέσια στους ιδιοκτήτες, που δεν περιορίζονται μόνο σε απλήρωτους λογαριασμούς κοινοχρήστων, αλλά αφορούν κυρίως λογαριασμούς ύδρευσης, οι οποίοι είναι πάντα στο όνομα του ιδιοκτήτη, αλλά και τη ΔΕΗ, για την οποία τα ανείσπρακτα τέλη ο δήμος καλεί εκ των υστέρων να πληρώσει ο ιδιοκτήτης.

«Οι ιδιοκτήτες δείχνουν κατανόηση και ανοχή σε ενοικιαστές που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα», απαντά ο κ. Παραδιάς, ωστόσο το κύριο πρόβλημα είναι με όσους εκμεταλλεύονται τα κενά της νομοθεσίας και επιλέγουν να μην πληρώνουν. Συνολικά, σύμφωνα με τον ίδιο, τα κρούσματα έχουν διπλασιαστεί μέσα στην τελευταία τριετία.

Read More

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Όλοι όσοι ασχολούνται με την φυσική, υποστηρίζουν ότι η σειρά των πειραμάτων που διεξάγονται στο CERN, ένα πασίγνωστο πλέον χάρη στην πρόσφατη δημοσιότητα που του παρέχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ευρωπαϊκό εργαστήριο σωματιδιακής φυσικής (ενώ λειτουργεί αθόρυβα και συστηματικά επί πέντε και πλέον δεκαετίες), θα προσφέρει απαντήσεις σε προβλήματα που βασανίζουν την σύγχρονη φυσική επί δεκαετίες και ίσως και την φιλοσοφία που αναζητά απαντήσεις σε ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα επί χιλιετίες.

• Όμως σύμφωνα με τον νομπελίστα φυσικό Werner Heisenberg (1901-1976)∗, τον εισηγητή της κβαντομηχανικής, η σύγχρονη φυσική πλησιάζει ή μάλλον επαναφέρει την ερμηνεία του Ηρακλείτου για τον κόσμο, καθώς εάν το πῦρ, που άλλοτε ορίζεται ως εμφανές και άλλοτε ως αφανές (το οποίο κατά τον Ηράκλειτο είναι και το ισχυρότερο), νοηθεί ως ενέργεια, τότε οι αποφάνσεις του μεγάλου Εφέσιου φιλοσόφου, απηχούν λέξη προς λέξη όχι μόνον τις σύγχρονες αντιλήψεις της φυσικής αλλά και τις τάσεις που καταλήγουν στα πειράματα του CERN.

Η ενέργεια συνιστά ουσιαστικά το υλικό, από το οποίο παράγονται όλα τα στοιχειώδη σωματίδια, τα άτομα και γενικά τα πάντα στον κόσμο, αλλά παράλληλα η ενέργεια κινεί τα πάντα στον κόσμο, αποτελώντας μία αναλλοίωτη ουσία, που το συνολικό της ποσό δεν μεταβάλλεται, με τα στοιχειώδη σωματίδια να αποτελούν παράγωγά της, όπως πιστοποιούν πάμπολλα πειράματα, ενώ ταυτόχρονα μετατρέπεται σε κίνηση, σε θερμότητα, σε φωτεινή ακτινοβολία ή σε διαφορά δυναμικού, προκαλώντας ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα.
Είναι η αιτία όλων των μεταβολών, που εκπροσωπεί μία θεμελιώδη αρχή, την αλλαγή, την άφθαρτη μεταβολή που ανανεώνει τον κόσμο, και αν και αυτή καθαυτή η αλλαγή δεν αποτελεί υλικό αίτιο, ο εκπρόσωπός της, το πῦρ, συνιστά ως θεμελιώδης αρχή και την κινούσα δύναμη.
Στο κοσμολογικό τμήμα του έργου του με τίτλο ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ, ο Ηράκλειτος δηλώνει αφοριστικά πως…

• DK B30 Κόσμον <τόνδε> τὸν αὐτὸν ἁπάντων οὔτε τις θεῶν οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησε, ἀλλʹ ἦν αἰεὶ καὶ ἔστι καὶ ἔσται πῦρ ἀείζωον, ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα. (1).
  
• (Ο κόσμος παραμένει αναλλοίωτος για όλα τα όντα και δεν είναι δημιούργημα κανενός θεού και κανενός ανθρώπου, αλλά υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρξει στον αιώνα τον άπαντα, ως πύρ αείζωον, που αναφλέγεται σύμφωνα με καθορισμένα μέτρα και αποσβένεται με καθορισμένα μέτρα).

Πρόκειται μάλλον για την σχεδόν προγραμματική δήλωση του φιλοσόφου που εισάγει τον αναγνώστη στις κοσμολογικές του αντιλήψεις, στοιχείο που προδίδεται από την πρόταξη του όρου κόσμος, τον οποίο ο Σιμπλίκιος ερμηνεύει αξιοποιώντας την έννοια διακόσμησις και ο Αλέξανδρος Αφροδισιεύς την έννοια διαρκὴς διάταξις, αλλά είναι προφανές ότι ο Ηράκλειτος εννοεί το σύμπαν και μάλιστα ο ενικός αριθμός δηλώνει ότι δεν αποδέχεται την άποψη του Αναξιμάνδρου για την ύπαρξη απείρων κόσμων.
Ένα άλλο πρόβλημα απορρέει από την εισαγωγή του όρου μέτρον που προσδιορίζει αφές και σβέσεις του αείζωου πυρός, καθώς ορισμένοι θεωρούν πως είναι ποσοτικός και άλλοι χρονικός, αν και από άλλα αποσπάσματα προδίδεται ότι διατηρεί ταυτόχρονα ποσοτική και χρονική σημασία.
Ο Πλούταρχος (2), που εντυπωσιάζεται με την αφοριστική και προκλητική σαφήνεια του αποσπάσματος, καθώς είναι ένα εντελώς ασυνήθιστο χαρακτηριστικό για το ύφος του Ηρακλείτου, θεωρεί ότι ο μεγάλος Εφέσιος επιθυμεί να διευκρινίσει πως απορρίπτει την θεουργία, αλλά και παράλληλα να αναιρέσει κάθε μεταφυσική αντίληψη για την σχέση του ανθρώπου με την δημιουργία.
Ο Κλήμης που παραθέτει το συγκεκριμμένο απόσπασμα στο έργο του με τίτλο ΣΤΡΩΜΑΤΕΙΣ συνεχίζει για άγνωστο λόγο με δύο άλλα αλληλένδετα αποσπάσματα…

• DK B31 Πυρὸς τροπαὶ πρῶτον θάλασσα· θαλάσσης δὲ τὸ μὲν ἥμισυ γῆ, τὸ δὲ ἥμισυ πρηστήρ… Θάλασσα διαχέεται καὶ μετρέεται ἐς τὸν αὐτὸν λόγον ὁκοῖος πρόσθεν ἦν ἢ γενέσθαι †γῆ†. (3).
  
• (Η πρώτη μεταβολή του πυρός είναι σε θάλασσα, όπου ο υγρός όγκος αποτελείται κατά το ήμισυ από γή και κατά το ήμισυ από φλεγόμενο αέρα… Η θάλασσα διαχέεται και διατηρεί το ίδιο μέτρο αναλογίας, το οποίο ίσχυε πριν μετατραπεί σε γή).

Ο Ηράκλειτος διατυπώνει με τις προτάσεις αυτές ένα κομβικό αξίωμα, παρά το γεγονός ότι η δεύτερη πρόταση είναι ακατανόητη στην διασωζόμενη μορφή της. Οι Diels και Krantz, που επιχειρούν στην έκδοση των Προσωκρατικών αποκαταστάσεις των αποσπασμάτων, θεωρούν πως η δεύτερη πρόταση έχει την μορφή…Γῆ θάλασσα διαχέεται καὶ μετρέεται ἐς τὸν αὐτὸν λόγον…δηλαδή ότι η γή αναλύεται σε θάλασσα, διατηρώντας το ίδιο μέτρο αναλογίας.
Το αξίωμα αυτό δεν είναι παρά μία απλή διατύπωση που εξηγεί πως το συνολικό ποσό ενέργειας και ύλης δεν μεταβάλλεται, με εφαρμογή της αντίστροφης μετατροπής, όπου το στερεό στοιχείο μεταβάλλεται σε υγρό και το υγρό καταλήγει στο πύρ, δηλαδή σε ενέργεια, με μοναδικό αμετάβλητο χαρακτηριστικό το ποσοτικό μέτρο. Η αντίστροφη μετατροπή αναδύεται και σε άλλο απόσπασμα, όπου…

• DK B76…ζῇ πῦρ τὸν ἀέρος θάνατον καὶ ἀὴρ ζῇ τὸν πυρὸς θάνατον, ὕδωρ ζῇ τὸν γῆς θάνατον, γῆ τὸν ὕδατος. (4).
  
• (Το πύρ ζεί από τον θάνατο της γής και ο αέρας ζεί από τον θάνατο του πυρός, το νερό ζεί από τον θάνατο της γής, ενώ η γή από τον αντίστοιχο του νερού).

Ο Πλούταρχος (5), αξιοποιεί τμήμα του αποσπάσματος, σημειώνοντας πως…πυρὸς θάνατος ἀέρι γένεσις, καὶ ἀέρος θάνατος ὕδατι γένεσις, ακολουθούμενος από τον Μάρκο Αυρήλιο (6) που τονίζει …ὅτι γῆς θάνατος ὕδωρ γενέσθαι καὶ ὕδατος θάνατος ἀέρα γενέσθαι καὶ ἀέρος πῦρ καὶ ἔμπαλιν.
Αναμφίβολα η ιδέα της αέναης μετατροπής συναρπάζει επί αιώνες τους μεταγενέστερους συγγραφείς, πλην όμως στην πλήρη μορφή του αποσπάσματος που παραδίδει ο Μάξιμος, αποκαλύπτεται ότι ο Ηράκλειτος αναφέρεται σε ένα κύκλο υλοενέργειας, με τέσσερις διακριτές καταστάσεις (καθαρή ενέργεια, και αέρια, υγρή, στερεά κατάσταση υλικού σώματος), που αποτελούν εκφάνσεις του συμπαντικού κόσμου και είναι εντελώς αλληλένδετες μεταξύ τους.
Μάλιστα επεκτείνει την διαδικασία αυτή και στα έμβια όντα, όπως επισημαίνει ο Πορφύριος, θεωρώντας προφανώς ότι δεν αποτελούν ιδιαίτερο τμήμα του κόσμου, καθώς υπόκεινται στο ίδιο αξίωμα…

• DK B77 …ὅθεν καὶ Ἡράκλειτον ψυχῇισι φάναι τέρψιν ἢ θάνατον ὑγρῇσι γενέσθαι, τέρψιν δὲ εἶναι αὐταῖς τὴν εἰς γένεσιν πτῶσιν, ἀλλαχοῦ δὲ φάναι ζῆν ἡμᾶς τὸν ἐκείνων θάνατον καὶ ζῆν ἐκείνας τὸν ἡμέτερον θάνατον. (7).
  
• (Όπου και ο Ηράκλειτος αποφαίνεται ότι για τις ψυχές η τέρψη είναι ο θάνατος με την μετάπτωση στην υγρή κατάσταση, ενώ η τέρψη τους είναι και η μετάπτωση της γέννησης, καθώς και σε άλλο σημείο αποφαίνεται πως εμείς βιώνουμε τον θάνατό τους, ενώ εκείνες τον θάνατό μας).

Είναι αξιοσημείωτο ότι με τον όρο τέρψις, καλύπτονται και οι δύο καταστάσεις, δηλαδή ο θάνατος της ψυχής (που οδηγεί στην γένεση του εμβίου όντος), αλλά και ο θάνατος του εμβίου όντος (που καταλήγει στην γένεση της ψυχής), καθώς ο σκοτεινός φιλόσοφος συμπεραίνει πως αυτή καθαυτή η μεταβολή συνιστά την ουσία του ζητήματος και όχι οι εκφάνσεις της μίας ή της άλλης κατάστασης, ενώ το γεγονός ότι αναφέρεται πλέον σε ένα ανθρώπινο όν ενταγμένο στην συμπαντική διαδικασία, συνιστά μία πρώτη υπόμνηση κατά του ανθρωποκεντρισμού.
Ο θάνατος βέβαια δεν νοείται με την έννοια της εποχής μας, καθώς κατά τον Ηράκλειτο, απλώς ορίζει το φαινόμενο της μετάπτωσης από μία κατάσταση σε μία άλλη και δεν εμπεριέχει ως έννοια μεταφυσικά χαρακτηριστικά.
Όμως είναι πολύ πιθανόν ο φιλόσοφος να προχωρεί μετά το εισαγωγικό του απόσπασμα για το σύμπαν σε δύο βασικές έννοιες με τις οποίες ορίζει τον συμπαντικό κύκλο, τις έννοιες χρησμοσύνη (ανάγκη) και κόρος (κορεσμός), που διασώζονται σε τρία αποσπάσματα από τον Ιπόλυτο…

• DK B64 …πυρὸς γίνεσθαι λέγων οὕτως· τὰ δὲ πὰντα οἰακίζει κεραυνός, τουτέστι κατευθύνει, κεραυνὸν [τὸ πῦρ λέγων τὸ αἰώνιον. λέγει δὲ καὶ φρόνιμον τοῦτο εἶναι] τὸ πῦρ καὶ τῆς διοικήσεως τῶν DK B65 ὄλων αἴτιον· καλεῖ δὲ αὐτὸ χρησμοσύνην καὶ κόρον χρησμοσύνη δὲ ἐστιν ἡ διακόσμησις κατ΄ αὐτὸν, ἡ δὲ ἐκπύρωσις DK B66 κόρος. πάντα γάρ, φησί, τὸ πῦρ ἐπελθὸν κρινεῖ καὶ καταλήψεται. (8).
  
• (Η γένεση του πυρός, όπως εξηγεί, ακολουθεί αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τον οποίο τα πάντα καθοδηγεί, δηλαδή κατευθύνει ο κεραυνός – εννοεί το αείζωον πύρ, το οποίο διαθέτει φρόνηση, το πύρ, που αποτελεί το αίτιο διοίκησης των πάντων· το αποκαλεί μάλιστα ανάγκη και κορεσμό, όπου κατά την άποψή του η ανάγκη είναι η διακόσμηση και ο κορεσμός η εκπύρωση. Τα πάντα υποστηρίζει, κρίνονται και αναλώνονται από το πύρ).

Είναι προφανές ότι ο Ηράκλειτος ορίζει έναν συμπαντικό κύκλο, στον οποίο κυριαρχεί η ενέργεια, που είτε εκδηλώνεται άμεσα και ορατά (κεραυνός), είτε ανάλογα με τις συνθήκες, ιεραρχεί την πορεία και την εξέλιξή του έως την φάση της εκπύρωσης, που προδίδεται ότι αποτελεί την αφετηρία ενός νέου κύκλου, ο οποίος οφείλει την έναρξή του στην μεγάλη έκρηξη (Big Bang), με παντοτινό και αιώνιο πηδαλιούχο του την ενέργεια. Ο Διογένης Λαέρτιος, επιχειρεί να ερμηνεύσει αυτό τον κύκλο, αναλύοντας ότι…

• Πεπεράνθαι τε τὸ πᾶν καὶ ἕνα εἶναι κόσμον· γεννᾶσθαί τε αὐτὸν ἐκ πυρὸς καὶ πάλιν ἐκπυροῦσθαι κατά τινας περιόδους ἐναλλὰξ τὸν σύμπαντα αἰώνα· τοῦτο δε γίνεσθαι καθ’ ἰμαρμένην, τῶν δὲ ἐναντίων τὸ μὲν ἐπὶ τὴν γένεσιν ἄγον καλεῖσθαι πόλεμον καὶ ἕριν, τὸ δὲ ἐπὶ τὴν ἐκπύρωσιν ὁμολογίαν καὶ εἰρήνην, καὶ τὴν μεταβολὴν ὁδὸν ἄνω κάτω, τον τε κόσμον γίνεσθαι κατ’ αὐτὴν. (9)

(Ο κόσμος είναι ένας, μοναδικός και πεπερασμένος· γεννάται από το πύρ και μετατρέπεται πάλι σε πύρ, σε εναλλασσόμενες περιόδους κατά την διάρκεια ολόκληρης της αιωνιότητας· αυτή η διαδικασία είναι καθορισμένη, όπου από τις αντιτιθέμενες – δυνάμεις, εκείνες που οδηγούν στην γένεση αποκαλούνται έρις και πόλεμος, ενώ εκείνες που οδηγούν στην εκπύρωση, συμφωνία και ειρήνη, η δε μεταβολή ορίζεται οδός άνω κάτω και ο κόσμος οφείλει σε αυτή την γένεσή του).
Ο δοξογράφος Αέτιος, θεωρεί πως ο Ηράκλειτος εννοεί ότι…

• Ἐκ πυρὸς γὰρ πάντα γίγνεσθαι καὶ εἰς πῦρ πάντα τελευτᾶν· τούτου δὲ κατασβεννυμένου κοσμοποιεῖσθαι τὰ πάντα…πάλιν δὲ τὸν κόσμον καὶ τὰ σώματα πάντα ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἀναλοῦσθαι ἐν τῇ εκπυρώσει. (10).

(Από το πύρ δημιουργούνται τα πάντα και τα πάντα καταλήγουν στο πύρ· μάλιστα η κατάσβεσή του οδηγεί στην εμφάνισή του κόσμου – όπως μας είναι γνωστός…αλλά και πάλι, τα πάντα και ο κόσμος αναλώνονται από το πύρ κατά την διάρκεια της εκπύρωσης).
Οι ερμηνείες αυτές είναι κατά πέντε και πλέον αιώνες μεταγενέστερες του μεγάλου σκοτεινού φιλοσόφου και μάλιστα σε μία εποχή που κυριαρχείται από τις δοξασίες των Στωϊκών, με συνέπεια η πραγματική αντίληψη του Ηρακλείτου στο συγκεκριμμένο ζήτημα να παραμένει ασαφής.
Είναι πολύ πιθανό η λεγόμενη διακόσμηση που προέρχεται από μία μεγάλη έκρηξη, να αποτελεί μία εξελικτική διαδικασία, ίσως με την έννοια της διαστολής, όπου μετά από ένα όριο αντιστρέφεται σε συστολή και μάλλον η έννοια του κορεσμού δηλώνει ακριβώς αυτή την κατάσταση, η οποία αναπόφευκτα καταλήγει στην εκπύρωση.
Στην πραγματικότητα ένα ανάλογο φαινόμενο σε μικρογραφία χαρακτηρίζει την εξελικτική διαδικασία ενός υπερκαινοφανούς αστέρα (super nova), όπου στο τελικό στάδιο η εσωτερική του κατάρρευση λόγω συστολής ή κορεσμού, οδηγεί σε μία απίστευτη έκρηξη και στην δημιουργία μαύρης οπής. Πρόκειται ουσιαστικά για δύο αντίθετες κινήσεις που εξελίσσονται διαδοχικά και νοούνται με τον όρο ἐναντιοδρομία που τον επαναλαμβάνουν σχεδόν άκριτα οι μεταγενέστεροι αρχαίοι σχολιαστές του, χωρίς να αντιλαμβάνονται την σημασία του.
Η εξέλιξη αυτή που περιλαμβάνει τις δύο αντίθετες κινήσεις είναι μονόδρομος και αυτός είναι ο λόγος που ορίζεται με την έκφραση ὁδὸς ἄνω κάτω, καθώς σε άλλο απόσπασμα δηλώνεται αφοριστικά πως… DK B60 … ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή. (11).
Αναπόφευκτα η ενέργεια συνιστά το καθοριστικό στοιχείο του σύμπαντος, καθώς εκφράζει την αέναη κίνηση, το γίγνεσθαι, με συνέπεια να εισάγεται μέσω αυτής μία αρχή, η οποία αποτελεί την μεγαλύτερη ίσως υπέρβαση της ελληνικής φιλοσοφίας.
Με την σημασία που αποδίδει ο Ηράκλειτος στην ενέργεια, παρακάμπτει όλα τα στατικά προβλήματα της φιλοσοφίας και η αναζήτηση της αιώνιας αρχής των πάντων μετατρέπεται σε ένα πρόβλημα περιγραφής ενός σχεδόν μαθηματικού προτύπου ικανού να ερμηνεύσει την ροή των αισθητών, το κεφαλαιώδες ζήτημα έρευνας του σκοτεινού φιλοσόφου. Η προσπάθεια αυτή εκφράζεται στο απόσπασμα που αναφέρεται σε ενεργειακά ισοδύναμα, όπου…

• DK B90 Πυρὸς τε ἀνταμοιϐὴ τὰ πάντα καὶ πῦρ ἁπάντων, ὅκωσπερ χρυσοῦ χρήματα καὶ χρημάτων χρυσός. (12).
  
• (Τα πάντα ανταλλάσσονται με το πύρ και το πύρ με τα πάντα, όπως ο χρυσός ανταλλάσσεται με εμπορεύματα και τα εμπορεύματα με χρυσό).

Αξιοποιώντας ένα οικονομικό ανάλογο, πολύ κοινό όχι μόνον για τους ανθρώπους της εποχής του, αλλά και για τον σύγχρονο κόσμο, ο Ηράκλειτος εισάγει ένα αξίωμα ισοδυναμιών, όπου οποιαδήποτε κατάσταση ύλης αντιστοιχίζεται με το ενεργειακό της ισοδύναμο, αλλά και αντίστροφα μία ενεργειακή στάθμη αντιστοιχίζεται ισοδύναμα με κάποια κατάσταση ύλης.
Πρόκειται για την πρώτη θεωρητική διατύπωση του αξιώματος στο οποίο βασίζεται η ειδική θεωρία της σχετικότητας (Ε = mc2), ενώ επιπλέον δηλώνεται πως όλα τα φαινόμενα που παρατηρούνται στο σύμπαν είναι αναστρεπτά. Παράλληλα εξηγώντας την υφή των φυσικών φαινομένων αποφαίνεται πως…

• DK B10 …συνάψιες ὅλα καὶ οὐχ ὅλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνᾷδον διᾷδον, καὶ ἐκ πάντων ἓν καὶ ἐξ ἑνὸς πάντα. (13).
  
• (…συσχετισμοί πλήρεις αλλά και μη πλήρεις, κάτι που διατηρεί ομοιογενή, αλλά και ανομοιογενή κατεύθυνση κίνησης, αρμονική αλλά και συγχρόνως δυσαρμονική προσαρμογή, όπου η ενότητα απαρτίζεται από τα πάντα, όπως και η ποικιλία των πάντων πηγάζει από την ενότητα).

Πρόκειται για ένα από τα στρυφνότερα αποσπάσματα του Ηρακλείτου, όπου ο όρος σύναψις, εννοεί ένα σύνολο που σχηματίζεται με τον συσχετισμό ή την αλληλεπίδραση δύο πραγμάτων ή καταστάσεων. Το σύνολο αυτό είναι ανάλογο με την ενότητα που σχηματίζεται από την άμεση διαδοχή δύο καταστάσεων, δηλαδή από την μετάπτωση της πρώτης στην δεύτερη, όπου όμως η έκφραση ὅλα καὶ οὐχ ὅλα, που δηλώνει πληρότητα ή μη του φαινομένου, εισάγει μάλλον αριθμολογική διάκριση, καθώς ο σκοτεινός φιλόσοφος γνωρίζει πως οι έρευνες των Πυθαγορείων στα ασύμμετρα μεγέθη, καταλήγουν σε συμπεράσματα σύμφωνα με τα οποία η σχέση ασύμμετρων μεγεθών (μη πλήρης), οδηγεί σε σύμμετρα (πλήρης).
Αν και υπερβολικό, ο Ηράκλειτος αξιοποιεί ίσως ένα θεωρητικό πρότυπο εξαντλητικής μεθόδου, όπως αυτή εμφανίζεται έναν περίπου αιώνα αργότερα με τον Εύδοξο, για να ερμηνεύσει μεταβολές που από το στάδιο μερικής πληρότητας, καταλήγουν στην πλήρη. Με την διαδικασία αυτή συνδέεται μάλλον το απόσπασμα που αναφέρεται στην αρμονία, όπου δηλώνεται πως…

• DK B54 Ἁρμονίη ἀφανὴς φανερῆς κρείσσων. (14).

(Η αόρατη αρμονία είναι ισχυρότερη της ορατής).
Ο όρος ἁρμονία πιθανότατα χρησιμοποιείται ως συνώνυμο του σύναψις, εννοώντας συνεπαφή, συσχετισμό, αλληλεπίδραση, ή διαδραστική διαδικασία, αλλά τονίζεται ότι όταν δεν είναι αντιληπτή, είναι ισχυρότερη και σταθερότερη, με συνέπεια να δημιουργείται ένα εύλογο ερώτημα εάν και κατά πόσον ο σκοτεινός φιλόσοφος αναφέρεται στον μικρόκοσμο, προαναγγέλλοντας την κατά μερικές δεκαετίες μεταγενέστερη ατομική θεωρία του Δημοκρίτου. Σαφέστατα δεν αντιστοιχεί στην έννοια που του αποδίδεται στην εποχή μας, καθώς σε άλλο του απόσπασμα ο Ηράκλειτος επισημαίνει πως…

• DK B124…ἀλλ΄ ὥσπερ σάρμα εἰκῆ κεχυμένον ὁ κάλλιστος, φησὶν Ἡράκλειτος, [ὁ] κόσμος. (15).
  
• (…όπως το χαοτικό χάσμα, εμφανίζεται χυμένο, [παρουσιάζεται] ο ωραιότερος κόσμος, δηλώνει ο Ηράκλειτος).

Η ωραιότητα του κόσμου συνδέεται άμεσα με την αταξία του χάσματος, είναι δηλαδή ένα χαοτικό φαινόμενο, παραπέμποντας στο ζήτημα της αρμονίας, που κατά τον σκοτεινό φιλόσοφο αποτελεί το αίτιο αυτής της εικόνας και συσχετίζεται με την εξέλιξή του στον χρόνο, για τον οποίο αποφαίνεται πως…

• DK B52 Αἰὼν παῖς ἐστι παίζων, πεττεύων· παιδὸς ἡ βασιληίη… (16).
  
• (Ο χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει πεσσούς και η βασιλεία του ανήκει…)

Από το απόσπασμα προκύπτουν δύο κύρια σημεία για την ουσία του χρόνου, όπου το πρώτο πηγάζει από τον προσδιορισμό του ως παιδιού, αλλά όχι νηπίου, προδίδοντας ότι διανύει στην αιωνιότητα αυτό το στάδιο ανεξέλικτος, χωρίς να ωριμάζει.
Το δεύτερο επικεντρώνεται στην περίεργη αναφορά στο παιγνίδι των πεσσών, αντί των αντίστοιχων των αστραγάλων ή των κύβων που κυριαρχούνται από τον παράγοντα της τύχης και είναι ιδιαίτερα αγαπημένα στις παιδικές ηλικίες. Η αναφορά στο παιγνίδι των πεσσών, ένα παιγνίδι τακτικής της αρχαιότητας με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την πολλαπλότητα των επιλογών, πιστοποιεί ότι αφαιρεί το στοιχείο της τύχης στον χρόνο, εισάγοντας στην θέση του το στοιχείο της αβεβαιότητας, μέσω των πολλαπλών επιλογών, ένα αξίωμα που επανέρχεται με την αρχή της απροσδιοριστίας.
Όμως, λόγω του ότι οι πεσσοί κινούνται μόνον εμπρός ή πλαγίως, στοιχειοθετείται ότι κατά την άποψή του ο χρόνος, ασχέτων των επιλογών (που συνδέονται όχι με την υφή του αλλά με το φαινόμενο σε εξέλιξη), δεν εναντιοδρομεί.
Παραμένει ακαθόριστο το πως εννοεί ο Ηράκλειτος τον όρο βασιλεία και εάν στην συγκεκριμμένη περίπτωση η σημασία του είναι ταυτόσημη με τα απολυταρχικά καθεστώτα της Ανατολής, καθώς αντίθετα στον ελλαδικό και περιελλαδικό χώρο της εποχής του ο όρος καλύπτει τελετουργικά πλέον αξιώματα, χωρίς καμμία ουσιαστική εξουσία που είναι απογυμνωμένα παρά τον πομπώδη τίτλο, από κάθε έννοια πολιτικής ισχύος.
Οι πιθανότητες συγκλίνουν προς την δεύτερη περίπτωση, καθώς ο σκοτεινός φιλόσοφος είναι απόγονος του αχαϊκού βασιλικού οίκου της Αττικής, και μάλιστα αποποιείται το τελετουργικό του αξίωμα υπέρ του αδελφού του (17), με αποτέλεσμα η χρήση του όρου να ανακλά μάλλον τα προσωπικά του βιώματα.
Ο χρόνος λογίζεται κατά συνέπεια ως ένα διαρκές τελετουργικό δρώμενο στον συμπαντικό κύκλο, ένας αέναος χορός, χωρίς άλλη ισχύ και εξουσία. Επιπλέον σε άλλο του απόσπασμα συνδέει τον χρόνο με το σύμπαν, θεωρώντας τον πρώτο απόρροια του δεύτερου, δηλαδή παράγωγο της υλοενέργειας και της κίνησής της, αφού…

• DK B100 …οὕτως οὖν ἀναγκαίαν πρὸς τὸν οὐρανὸν ἔχων συμπλοκὴν καὶ συναρμογὴν ὁ χρόνος οὐκ ἁπλῶς ἐστι κίνησις ἀλλʹ, ὥσπερ εἴρηται, κίνησις ἐν τάξει μέτρον ἐχούσῃ καὶ πέρατα καὶ περιόδους. (18).
  
• (Κατά συνέπεια ο χρόνος διατηρώντας μία απαραίτητη συναρμογή και σχέση με τον ουρανό δεν αποτελεί απλώς κίνηση, αλλά κατά μία έννοια διατεταγμένη κίνηση που έχει μέτρο, περιοδικότητα και πέρατα).

Επομένως ο χρόνος δεν υπάρχει κατά την στιγμή της εκπύρωσης, αλλά προκύπτει ως παράγωγο της δημιουργίας του κόσμου, ακολουθώντας τον συμπαντικό κύκλο έως την λήξη του, οπότε και παύει να υπάρχει, όπως δηλώνει η χρήση του όρου πέρας.
Πάντως πέραν της θαυμαστής φιλοσοφικής υπέρβασης που επιχειρεί ο Ηράκλειτος, το μεγάλο πρόβλημα στην κοσμολογική θεώρηση του σύμπαντος, δεν πηγάζει τόσον από την εισαγωγή της ενέργειας (το πῦρ) ως βασικής αρχής στο πρότυπό του, αλλά κυρίως από το πώς εννοεί την δυνατότητά της να παράγει μάζα, τονίζοντας μάλιστα ότι αυτή η δυνατότητα του ενός (του πυρὸς), είναι ικανή να παράγει τα πάντα, μέσω κάποιας δυναμικής αρχής, εγκαινιάζοντας τον συμπαντικό κύκλο. Στο πρόβλημα αυτό μάλλον απαντούν τα αποσπάσματα που αναφέρονται στον λόγο, τα οποία διασώζει ο ιατρός και φιλόσοφος του ΙΙ μεταχριστιανικού αιώνα Σέξτος Εμπειρικός (19).

• DK B22.1 …(τοῦ δὲ) λόγου τοῦδ᾽ ἐόντος (ἀεὶ) ἀξύνετοι γίγνονται ἄνθρωποι καὶ πρόσθεν ἢ ἀκοῦσαι καὶ ἀκούσαντες τὸ πρῶτον· γινομένων γὰρ (πάντων) κατὰ τὸν λόγον τόνδε ἀπείροισιν ἐοίκασι, πειρώμενοι καὶ ἐπέων καὶ ἔργων τοιούτων, ὁκοίων ἐγὼ διηγεῦμαι διαιρέων ἕκαστον κατὰ φύσιν καὶ φράζων ὅκως ἔχει. τοὺς δὲ ἄλλους ἀνθρώπους λανθάνει ὁκόσα ἔγερθέντες ποιοῦσιν, ὅκωσπερ ὁκόσα εὕδοντες ἐπιλανθάνονται. DK B22.2 …διὸ δεῖ ἕπεσθαι τῷ (ξυνῷ, τουτέστι τῷ) κοινῷ· ξυνὸς γὰρ ὁ κοινός. τοῦ λόγου δὲ ἐόντος ξυνοῦ ζώουσιν οἱ πολλοὶ ὡς ἰδίαν ἔχοντες φρόνησιν.
  
• (…αν και ο λόγος παραμένει πάντοτε πραγματικός και αναλλοίωτος, οι άνθρωποι δεν τον κατανοούν, είτε όταν ενημερώνονται για πρώτη φορά, είτε όταν ήδη είναι ενήμεροι· ενώ δηλαδή τα πάντα εξελίσσονται σύμφωνα με τον λόγο, οι άνθρωποι εμφανίζονται να τον αγνοούν, αν και διαθέτουν την εμπειρία και των σχετικών ερμηνειών και των έργων εκείνων, τα οποία διηγούμαι προσδιορίζοντας το καθένα κατά την φύση του και εξηγώντας την πραγματική του ουσία.
• Όμως οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν όσα πράττουν σε εγρήγορση, όπως ακριβώς λησμονούν όταν κοιμούνται. Εξ αιτίας αυτού, οφείλει να ακολουθείται το ξυνόν πράγμα, δηλαδή το κοινό. Ο δε λόγος ενώ είναι κοινός, οι περισσότεροι ζούν, θεωρώντας ότι διαθέτουν ο καθένας διαφορετική αυτόνομη φρόνηση [δηλαδή αγνοούν ότι διέπονται από μία κοινή δυναμική αρχή]).

Ο Σέξτος ακολουθεί τον προκάτοχό του σκεπτικιστή Αινεσίδημο και προσπαθεί όπως και αυτός να καταρτίσει με βάση την ηρακλείτειο κοσμολογική θεωρία ένα σύστημα ερμηνείας των φυσικών φαινομένων. Όμως ο όρος λόγος που χρησιμοποιείται από τον Ηράκλειτο δεν έχει την σημασία που του αποδίδει η σχεδόν μεταφυσική και μεταγενέστερη μεταχριστινιανική θεώρηση του κόσμου.
Ο φιλόσοφος γράφει στις αρχές του V προχριστιανικού αιώνα και εκείνη την εποχή, ο όρος ως παράγωγος του ρήματος λέγειν (αριθμώ, απαριθμώ, καταλέγω, συλλέγω, συναθροίζω, λογαριάζω, υπολογίζω, θεωρώ, ομιλώ), δηλώνει κυρίαρχα λογισμό ή λογαριασμό.
Αυτές οι έννοιες διακρίνονται και στον σύγχρονό του όρο λογάς (συνειλεγμένος, συναθροισμένος), αλλά και στους κατά αιώνες μεταγενέστερους σύνθετους συλλογή και σύλλογος, στους οποίους επιβιώνουν οι αρχικές έννοιες (20).
Αν και μάλλον δεν εννοεί κάποιο βασικό μαθηματικό αξίωμα, με το οποίο να οριοθετείται η ροή των αισθητών, ορίζει μία δυναμική αρχή που εμπεριέχει μαθηματικό λογισμό και ρυθμίζει την πορεία των κοσμικών φαινομένων, με την οποία συνάπτεται η Δίκη, δηλαδή η απαραβίαστη τάξη τους, καθώς όπως διευκρινίζει…

• DK B94 Ἥλιος γὰρ οὐχ ὑπερϐήσεται [τὰ] μέτρα· εἰ δὲ μή, Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι
  ἐξευρήσουσιν (21).
  
• (…Ο Ήλιος δεν πρόκειται να υπερβεί τα καθορισμένα μέτρα· εάν συμβεί το αντίθετο, οι
  Ερινύες που επικουρούν την Δίκη, θα τον ανακαλύψουν [και θα τον συλλάβουν]).

Στο πρόβλημα που θέτει ο Ηράκλειτος, αγωνίζονται επί πέντε τουλάχιστον δεκαετίες να απαντήσουν με προμετωπίδα το CERN τα εργαστήρια σωματιδιακής φυσικής ανά τον κόσμο. Ήδη από το 1928 ο Paul Adrian Maurice Dirac, εισάγει ένα μαθηματικό πρότυπο δίδυμης γένεσης που επαληθεύεται πειραματικά το 1932, αποκαλύπτοντας ότι υπάρχει η δυνατότητα να παραχθεί από φωτόνιο, δηλαδή ένα κύμα ισχυρής ακτινοβολίας με μηδενική μάζα, ένα ηλεκτρόνιο και ένα ποζιτρόνιο, δηλαδή δύο σωμάτια που έχουν έστω και αμελητέα μάζα, αλλά αντίθετα ηλεκτρικά φορτία.
Η αποκάλυψη αυτή οδηγεί σε υποψίες ως προς το ότι μεταπτώσεις αυτής της μορφής είναι πιθανόν να διεξάγονται σε πολύ μεγαλύτερες κλίμακες με συνέπεια τα περισσότερα πειράματα να στρέφονται πλέον προς την κατεύθυνση της επαλήθευσης ύπαρξης του μηχανισμού που επιτρέπει την δημιουργία μάζας και στον τομέα η θεωρητική έρευνα του Σκώτου φυσικού Peter Higgs, που εισάγει την πρόταση της ύπαρξης μίας σωματιδιακής μορφής ή μορφών ικανών να προσφέρουν μάζα σε ήδη γνωστά σωμάτια είναι αναμφίβολα πρωτοποριακή.

• Όμως η πρόταση του Higgs, προκαλεί νέες απορίες ως προς την εσώτερη υφή της μάζας, καθώς προβάλλει ο γρίφος μίας σωματιδιακής μορφής ικανής να προσφέρει ύλη μέσω αλληλεπίδρασης, παραβαίνοντας όλους τους γνωστούς κανόνες και τα αξιώματα για την υφή και την ουσία της μάζας.
• Για να επιλύσει τον γρίφο ο Σκώτος φυσικός θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη ενός πεδίου σε μορφή νεφελώματος διάχυτου πλέον σε ολόκληρο το σύμπαν (μετά την εκπύρωση), το οποίο ενώ είναι ένα ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, συσχετίζεται και με την φυσική του στερεού σώματος (λόγω αδράνειας) και είναι γνωστό από τα σχετικά πειράματα πως η διέλευση ενός ηλεκτρονίου από ένα θετικά φορτισμένο πλέγμα ατόμων (το στερεό στην συγκεκριμένη περίπτωση) αυξάνει κατά 40(!) φορές την μάζα του.

Κατά τρόπο ανάλογο το πεδίο που οραματίζεται ο Higgs, είναι δυνατόν να προσφέρει μάζα λόγω των παραμορφώσεων που προκαλούνται στο πλέγμα του, δημιουργώντας την ενδιάμεση σωματιδιακή μορφή. Ο ηλεκτρομαγνητισμός και η σωματιδιακή φυσική εξηγούν το πως τα διάφορα σωμάτια αντιδρούν με φωτόνια μηδενικής μάζας, όπως επίσης και το πως δύο άλλα σωμάτια, γνωστά ως W και Z, αντιδρούν με ηλεκτρόνια, νετρίνα, και άλλα μικροσωματίδια.
Όμως τα σωμάτια W και Z έχουν τεράστια μάζα αναλογικά με τα υπόλοιπα (100 φορές μεγαλύτερη από τα πρωτόνια και μεγαλύτερη ακόμη και από ολόκληρο το άτομο του σιδήρου) καιδημιουργούν μαθηματικά, λόγω της υπέρμετρης διαφοράς μεγεθών, σημαντικά κενά και αδυναμίες στα ισχύοντα πρότυπα, καθώς οι σχέσεις είναι σχεδόν ασύμβατες.
Αυτές οι αδυναμίες μαθηματικής ερμηνείας της συμπεριφοράς τους στις αλληλεπιδράσεις, οδηγούν σε μία επιβεβλημένη προσφυγή στην πρόταση του Higgs, σύμφωνα με την οποία το πεδίο που φέρει το όνομά του, είναι ικανό να παράγει σωματιδιακές μορφές που προσφέρουν αναλογικά, μεγάλες ποσότητες μάζας.
Την ύπαρξη αυτών των μορφών καλείται να επιβεβαιώσει το CERN, αποδεικνύοντας πειραματικά ότι τα μποζόνια (δηλαδή οι σωματιδιακές μορφές) του ιδιοφυούς Βρεταννού φυσικού, δεν αποτελούν μία μαθηματική επινόηση για την παράκαμψη προβλημάτων της σωματιδιακής φυσικής, αλλά αναπόσπαστο τμήμα της πραγματικότητας στον μικρόκοσμο.
Επιστρέφοντας όμως στον Heisenberg και στο διεισδυτικό του σχόλιο για τις αποφάνσεις του μεγάλου σκοτεινού φιλοσόφου, που απηχούν λέξη προς λέξη τις σύγχρονες αντιλήψεις της φυσικής, δημιουργείται η εύλογη απορία ως προς το εάν και κατά ποσον όροι όπως η σύναψις, η ἀφανὴς ἁρμονία, ή το σάρμα αντιπροσωπεύουν περιγραφικούς προσδιορισμούς ενεργειακών πεδίων, υπεύθυνων για την δημιουργία της μάζας και την εξέλιξη του σύμπαντος, με την πιθανή επαλήθευση από το CERN αναλόγων προτύπων, να καταλήγει μάλλον αναπόφευκτα πως έστω και με καθυστέρηση εικοσιπέντε αιώνων, ο Ηράκλειτος αποτελεί διαχρονικά την μεγαλύτερη φυσιογνωμία της θεωρητικής φυσικής της ανθρωπότητας.
Ούτως ή άλλως ο Εφέσιος φιλόσοφος, είναι γνώστης αυτών των προβλημάτων στην έρευνα της φύσης, όταν προειδοποιεί τους αναγνώστες του πως…

• DK B123 Φύσις δὲ καθ΄ Ἡράκλειτον κρύπτεσθαι φιλεῖ (22)…

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
∗ Werner Heisenberg: Physics and Philosophy, The Revolution in Modern Science, 1958, George Allen and Unwin Edition, 1959. Πρόκειται για την σειρά διαλέξεων Gilford στο πανεπιστήμιο Saint Andrews της Σκωτίας της περιόδου 1955-1956.
(1) Κλήμης Αλεξανδρεύς: ΣΤΡΩΜΑΤΕΙΣ, V, 14, 104, 2, Bibliotheca Patrum Ecclesiasticorum Latinorum Selecta,
Gersdorf, Leipzig & Brussels, 1837.
(2) Πλούταρχος: ΗΘΙΚΑ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΤΙΜΑΙΩΙ ΨΥΧΟΓΟΝΙΑΣ, 5, c.1014, Vol. XIII, Loeb.
(3) Κλήμης Αλεξανδρεύς: ΣΤΡΩΜΑΤΕΙΣ, V, 14, 104, 3, Bibliotheca Patrum Ecclesiasticorum Latinorum Selecta,
Gersdorf, Leipzig & Brussels, 1837.
(4) Μάξιμος Τύριος: ΔΙΑΛΟΓΟΙ, ΧΙΙ.4, c.489, B. G. Teubner.
(5) Πλούταρχος: ΗΘΙΚΑ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ ΕΙ, 18, c. 392, Vol. V, Loeb.
(6) Μάρκος Αυρήλιος: ΕΣ ΕΜΑΥΤΟΝ, IV.46, B. G. Teubner.
(7) Πορφύριος: ΑΝΤΡΟΝ ΝΥΜΦΩΝ, 10, B.G. Teubner.
(8) Ιππόλυτος: ΚΑΤΑ ΠΑΣΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ, IX, 10.7, Μigne, Patrologia Graeca, Vol. X.
(9) Διογένης Λαέρτιος: ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ, ix.7, Vol. ΙΙ, Loeb.
(10) DOXOGRAPHI GRAECI, Αetius, 238, Η. Diels,
(11) Ιππόλυτος: ΚΑΤΑ ΠΑΣΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ, IX, 10.4, Μigne, Patrologia Graeca, Vol. X.
(12) Πλούταρχος: ΗΘΙΚΑ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ ΕΙ, 8, c.388, Vol. V, Loeb.
(13) Αριστοτέλης: ΠΕΡΙ ΚΟΣΜΟΥ, V.396b7, Vol. ΙΙΙ, Loeb.
(14) Ιππόλυτος: ΚΑΤΑ ΠΑΣΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ, IX, 9.5, Μigne, Patrologia Graeca, Vol. X.
(15) Θεόφραστος: ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ, 15, W. D. Ross & F.H. Fobes, Clarendon Press, Oxford, 1929.
(16) Ιππόλυτος: ΚΑΤΑ ΠΑΣΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ, IX, 9.4, Μigne, Patrologia Graeca, Vol. X.
(17) Στράβων: ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ, ΧΙV, 3, Vol. VΙ, Loeb.
(18) Πλούταρχος: ΗΘΙΚΑ, ΠΛΑΤΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ, viii. 4, c.1007, Vol. XIII, Loeb.
(19) Σέξτος Εμπειρικός: ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΥΣ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΙ, VII. 132, 133, J. A. Fabricius, Leizig,
1718 & B. G. Teubner.
(20) J. B. Hofmann: ETYMOLOGISCHES WÖRTERBUCH DES GRIECHISCHEN, R. Oldenburg, München, 1950,
Λήμμα Λέγω.
(21) Πλούταρχος: ΗΘΙΚΑ, ΠΕΡΙ ΦΥΓΗΣ, c. 604a, Vol. VII, Loeb.
(22) Procli Diadochi: IN PLATONIS REM PUBLICAM COMMENTARII, II , W. Kroll, Β. G. Teubner &
Θεμίστιος: ΛΟΓΟΙ, v. c.69 = xii. c. 159, Β. G. Teubner.

Read More