ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ

Ιθαγένεια και Εθνική Κυριαρχία

Η χωρική διάσταση της κρατικής υπόστασης και η εδαφική αναφορά της έννοιας της εθνικής κυριαρχίας ΔΕΝ αναιρέθηκαν κατ’ ανάγκη από την ανάδυση ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΩΝ οργανισμών, ιδίως όσον αφορά σε θέματα απόδοσης ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑΣ και ελέγχου των μεταναστευτικών ροών ΠΡΟΣ την ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ενός κράτους. Η Σύμβαση της Χάγης (1930) κατοχυρώνει το ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ δικαίωμα του κράτους ως προς την απονομή και την αφαίρεση της υπηκοότητας.

Η Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων (Convention Relating to the Status of Refugees) του 1951, η οποία διακηρύσσει ότι το δικαίωμα ενός προσώπου να εγκαταλείπει την χώρα του συνιστά καθολικό δικαίωμα, ΔΕΝ θεμελιώνει αντίστοιχο δικαίωμα ΕΙΣΟΔΟΥ σε μία άλλη χώρα, καθώς άλλωστε μία τέτοια διάταξη θα συνιστούσε ΚΑΤΑΛΥΣΗ της έννοιας της κρατικής κυριαρχίας.[1]
Η ΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ της έννοιας της ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ και της έννοιας της ΕΔΑΦΙΚΟΤΗΤΑΣ είναι ΕΓΓΕΝΗΣ και αυτονόητη στο κράτος. Στο Σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης καθίσταται σαφές ότι το ΕΘΝΟΣ-ΚΡΑΤΟΣ ΔΕΝ αναιρείται ως ιδεολογική και νομική έννοια, αλλά συνυπάρχει λειτουργικά με την διαμορφούμενη ευρωπαϊκή συνομοσπονδία.[2]

Η ΕΝΝΟΙΑ της ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ παραμένει ΑΝΑΛΛΟΙΩΤΗ στην ουσία της και η απόδοσή της εξακολουθεί να υπάγεται στην κυριαρχική αρμοδιότητα του έθνους-κράτους. Η θέσπιση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας δεν περιορίζει την ταύτιση της εθνικής κυριαρχίας με την ιθαγένεια, καθώς διευκρινίζεται ότι «η ιθαγένεια της Ένωσης ΠΡΟΣΤΙΘΕΤΑΙ στην ΕΘΝΙΚΗ ιθαγένεια και ΔΕΝ την αντικαθιστά».[3]

Σε κάθε περίπτωση η ίδια η ΕΝΝΟΙΑ ενός ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥ διεθνούς δικαίου είναι ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ, καθώς σε διεθνές επίπεδο το δίκαιο προκύπτει ως συνέπεια του ρυθμιστικού και διακανονιστικού ανταγωνισμού ανάμεσα στις επιμέρους ΕΘΝΙΚΕΣ προσεγγίσεις των εθνών-κρατών.[4] Ακόμη και η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1948) ΔΕΝ αποτελεί κατ’ ουσίαν διεθνή συμφωνία. Το διεθνές εθιμικό δίκαιο ΔΕΝ ενέχει κανονιστική ισχύ ούτε στο εσωτερικό του έθνους-κράτους ούτε σε διακρατικό επίπεδο.[5]

Η έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως μίας υπερκρατικής και υπερεθνικής αρχής ΔΕΝ είναι δυνατόν να προσληφθεί επί τη βάσει μίας αντίληψης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ΚΑΘΟΛΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ δικαιωμάτων της υπηκοότητας, τα οποία θα εκτείνονται σε υπερεθνικό επίπεδο ή θα ΑΝΑΙΡΟΥΝ την έννοια της κυριαρχίας του κράτους ως προς την απόδοση της ιθαγένειας και τον ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ της ΕΙΣΟΔΟΥ στην εδαφική επικράτεια.[6]
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι ένας συχνά μη αναφερόμενος ΚΙΝΔΥΝΟΣ για την αρχή της κρατικής κυριαρχίας και της δικαιοδοσίας των κυβερνήσεων επί των αλλοδαπών μεταναστών είναι ο δικαστικός και ευρύτερα ΝΟΜΙΚΟΣ ακτιβισμός.[7] Ένα τμήμα της δικαιοσύνης, συνεπικουρούμενο από νομικούς και ομάδες ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή από ομάδες εθνοτικής αναφοράς ήδη εγκατεστημένων σε ορισμένες χώρες μεταναστών, με πρόσχημα την εφαρμογή των κανόνων διεθνούς δικαίου και συχνά υπό την επιρροή ΞΕΝΟΦΙΛΙΚΩΝ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΩΝ, συντελεί στον περιορισμό της δυνατότητας ΕΛΕΓΧΟΥ του έθνους-κράτους επί του μεταναστευτικού αποθέματος.[8] Οι κίνδυνοι του δικαστικού ακτιβισμού περιλαμβάνουν:

α. τον περιορισμό της ΕΘΝΙΚΗΣ κυριαρχίας
β. την ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗ του μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου προγραμματισμού μίας συγκροτημένης μεταναστευτικής πολιτικής
γ. την παράβλεψη των ΕΞΩ-ΕΘΝΙΚΩΝ δεσμεύσεων των ομάδων πίεσης, οι οποίες διάκεινται ευνοϊκά προς τη μετανάστευση, με προφανείς συνέπειες για τα μεγέθη της εθνικής και της κοινωνιακής ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.[9]

[1] Βλ. UNHCR (ed.), Refugee Protection: A Guide to International Refugee Law, New York 2001, 8. Το ίδιο ισχύει και για το άσυλο, η απόδοση του οποίου επαφίεται στην κυριαρχική δικαιοδοσία του κράτους.
[2] Βλ. την προσεκτική αποτίμηση στον R. Cooper, Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ: ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΧΑΟΣ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ, μτφρ. Κ. Αμπαζής, Αθήνα: Κέδρος, 2005.
[4] Βλ. D. Charny, ‘Competition among Jurisdictions in Formulating Corporate Law Rules: An American Perspective on the “Race to the Bottom” in the Europe Communities’, Harvard International Law Journal 32:2 (1991), 423-56∙ J. Trachtman, ‘International Regulatory Competition, Externalization, and Jurisdiction’, Harvard International Law Journal 34:1 (1993), 47-104.
[5] Για μία διαφορετική προσέγγιση βλ. W.M. Reisman, ‘SOVEREIGNITY and Human Rights in Contemporary International Law’, American Journal of International Law 84:4 (10/1990), 866-76.
[6] Βλ. την ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΘΕΣΗ του Παναγιώτη ΚΟΝΔΥΛΗ στο οξύ δοκίμιό του ‘«Ανθρώπινα δικαιώματα»: ΕΝΝΟΙΛΟΓΙΚΗ ΣΥΓΧΥΣΗ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ, στο Π. Κονδύλης, Από τον 20ό στον 21ο αιώνα: Τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000, Αθήνα: Θεμέλιο, 2000² [1998], 61-7.
[7] Βλ. την καταδίκη του δικαστικού ακτιβισμού στο M. Ignatieff, Τα ανθρώπινα δικαιώματα ως πολιτική και ως EIΔΩΛΟΛΑΤΡΕΙΑ, μτφρ. Ε. Αστερίου, Αθήνα: Καστανιώτης, 2004.
[8] Για παραδείγματα ενός τέτοιου δικαστικού ακτιβισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες βλ. S. Sassen, ΧΩΡΙΣ ΕΛΕΓΧΟ; Η εθνική κυριαρχία, η μετανάστευση και η ιδιότητα του πολίτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης, μτφρ. Π. Παπανδρέου, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2003, 136-8, 179-80, σημ. 7.
[9] Οι φιλομεταναστευτικές οργανώσεις των χωρών υποδοχής των μεταναστευτικών ροών ενίοτε λαμβάνουν ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΠ0ΣΤΗΡΙΞΗ από τις ΑΡΧΕΣ των ΧΩΡΩΝ προέλευσης των μεταναστευτικών ροών, με σαφείς αρνητικές επιπτώσεις στις διακρατικές σχέσεις των δύο κρατών. Για τις ΕΞΩ-ΕΘΝΙΚΕΣ αυτές δεσμεύσεις των φιλομεταναστευτικών οργανώσεων βλ. S. Sassen, Χωρίς έλεγχο;, ό.π., 180, σημ. 8

Posted in: