ΕΝΑΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

Από τη σύστασή του το ελληνικό κράτος διεκδικούσε την επιστροφή των Γλυπτών...
Εικοσιένα ανέκδοτα έγγραφα ενός αρχειακού φακέλου με τον τίτλο «Η Ακρόπολις των Αθηνών» ξαναβλέπουν το φως, ύστερα από σχεδόν 200 χρόνια, μέσα από μια προσεγμένη έκδοση, που χρησιμοποίησε τις απαραίτητες τεχνογνωσίες ώστε το τελικό αποτέλεσμα να έχει τη μορφή του αρχικού. Το εκπληκτικό, ωστόσο, δεν έγκειται μόνο ότι τα αρχειακά αυτά τεκμήρια, που χρονολογούνται μεταξύ 1834 και 1842, «ξαναζωντανεύουν» μετά από δύο αιώνες, αλλά αυτό που αποδεικνύουν: από τη σύστασή του το ελληνικό κράτος διεκδικούσε την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.
Σε μια ενδιαφέρουσα και άκρως συγκινησιακή ατμόσφαιρα, «χρωματισμένη» με την εικόνα της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη μέσα από την προβολή ενός σύντομου βίντεο, παρουσιάστηκε χτες στο Μουσείο της Ακρόπολης, η δημοσίευση των εγγράφων από τις εκδόσεις Αλήθεια. Τα 21 τεκμήρια που επελέγησαν δεν είναι τυχαία. Συνιστούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της καταγραφής των πρώτων προσπαθειών για τη διάσωση, την αναστήλωση, την ανάδειξη και την αποκατάσταση της Ακρόπολης από τις επεμβάσεις που είχε υποστεί, του προϋπολογισμού που διατέθηκε για την εκτέλεση των αρχαιολογικών εργασιών, των ενεργειών για τη φύλαξή της, αλλά και των ελληνικών προσπαθειών για την επιστροφή των ανάγλυφων του ναού της Απτέρου Νίκης. 'Εργο που μπορεί να αποδειχθεί ένα σημαντικό διαπραγματευτικό μέσο στην προσπάθεια του ελληνικού κράτους για την ανάκτηση των περίφημων Γλυπτών.
«Σπάνια ένας αρχειακός φάκελος έχει τόσο ενδιαφέρον και είναι τόσο κοντά στην πραγματικότητα και στα σημερινά γεγονότα, όσο αυτός» τόνισε ο καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, συμπληρώνοντας ότι τα έγγραφα που περιλαμβάνει αναφέρονται όχι μόνο στη σχέση των νέων Ελλήνων με τα αρχαία μνημεία, ιδιαίτερα της Ακρόπολης, αλλά και στον εθνικό αγώνα για την επιστροφή των Ελγινείων. «Είναι εκπληκτικό ότι για πρώτη φορά, πριν από 176 χρόνια, ο φάκελος περιέχει έγγραφο του υπουργείου Παιδείας προς τον υπουργό Εξωτερικών, το οποίο στη συνέχεια μεταβιβάστηκε στον πληρεξούσιο υπουργό του Όθωνα στο Λονδίνο, με οδηγίες σχετικά με τον τρόπο που θα ζητήσει πίσω τα Γλυπτά», αποκάλυψε.
Αξιοσημείωτες ήταν και οι δύο επισημάνσεις του καθηγητή ως προς την πολυδιάστατη σημασία των εγγράφων, που κεντρίζουν το ενδιαφέρον ειδικών και μη. Η πρώτη αναφέρεται στην παθογένεια της καθημερινής αρχαιολογικής πράξης, η οποία 200 χρόνια μετά παραμένει η ίδια. «Είναι εκπληκτικό ότι χρειάστηκε σχεδόν ένας χρόνος για να διοριστούν οι 6 φύλακες της Ακρόπολης, οι οποίοι μόλις διορίστηκαν, ο πρώτος πήρε άδεια, ενώ οι υπόλοιποι άρχισαν να παραπονιούνται για τις πολλές ώρες φύλαξης, με αποτέλεσμα ο Έφορος της Ακρόπολης να μειώσει το ωράριο τους στο μισό. Όσον αφορά δε την Πολιτεία, όχι μόνο καθυστερούσαν τους μισθούς τους, αλλά είχαν σχεδόν κόψει το επίδομα καυσόξυλων, που χρησιμοποιούσαν για θέρμανση και το επίδομα λαδιού, που έβαζαν στο λυχνάρι τους. Υπάρχει έγγραφο, όπου ο υπουργός παρακαλεί τον βασιλέα να καταβληθούν οι μισθοί τους, οι οποίοι είχαν καθυστερήσει έναν χρόνο», περιγράφει με έμφαση ο κ. Παντερμαλής.
Η δεύτερη επισήμανση αφορά τους προσεκτικούς χειρισμούς για τη διεκδίκηση των τεσσάρων λίθων της ζωφόρου από τον Ναό της Αθηνάς Νίκης, που αφαίρεσε ο Έλγιν το 1804 και μετέφερε στο Λονδίνο.
«Είναι εντυπωσιακό ότι από την πλευρά του υπουργείου αλλά και των Ανακτόρων, οι οδηγίες για τη διαχείριση του θέματος έγινε με πάρα πολύ λεπτότητα. Εκπληκτικός είναι και ο διάλογος μεταξύ τους ως προς το αντάλλαγμα που θα έπρεπε να δώσουν, ενώ σε κάποιο σημείο ο Θρόνος ρωτάει πόσο θα στοίχιζαν στο ευρωπαϊκό εμπόριο τέχνης της εποχής, ενδεχομένως για να τα αγοράσει» αναφέρει ο πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης. Ωστόσο, μετά τη βασιλική πρόταση να δώσει η Ελλάδα κάποιες δεύτερης σημασίας αρχαιότητες ως αντάλλαγμα για τα ανάγλυφα της Αθηνάς Νίκης, το υπουργείο αποφάσισε να στείλει αντίγραφα. Στο μεταξύ, είχαν αρχίσει οι ανασκαφές στην Ακρόπολη, είχαν βρεθεί οι πρώτοι τρεις λίθοι της ζωφόρου του Παρθενώνα μέσα στα χώματα, είχαν κατεδαφιστεί τα ερείπια. Ωστόσο, και παρά τον λεπτό χειρισμό, το θέμα δεν προχώρησε από τότε έως σήμερα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε και η παρουσίαση της έκδοσης από την πλευρά της ομοιογραφίας (facsimile), της τεχνικής που χρησιμοποιήθηκε ώστε η τελική μορφή της έκδοσης να προσεγγίζει σε ποσοστό 98% εκείνη του αρχικού φακέλου. Ο Γιώργος Κονταδάκης, ειδικός στις ομοιογραφικές εκδόσεις, αναφέρθηκε στις αμέτρητες δοκιμές και προσπάθειες που έγιναν από όλους τους ειδικούς -όπως ο φωτογράφος-αρχιτέκτονας Βελισάριος Βουτσάς-, τους λιθογράφους, τους βιβλιοδέτες, τους ιταλικούς μύλους, ώστε η κάθε επιστολή να προσομοιάζει με το πρωτότυπο. Ο κλώνος που παράχθηκε μοιάζει στον αρχικό φάκελο, ακόμα και στις ατέλειές του. «Όλα αποτυπώθηκαν, οι παραμικρές διορθώσεις και κακοτεχνίες, οι κακώσεις των εγγράφων, τα γράμματα του περιθωρίου, ακόμα και ένα απομεινάρι από τον πολτό του χαρτοποιού του 19ου αιώνα. Ένας μεγεθυντικός φακός μπορεί να τα εντοπίσει, γιατί τα πάντα έχουν αποτυπωθεί πάνω στο χαρτί», είπε χαρακτηριστικά.
Στην εκδήλωση, μίλησαν επίσης ο Κώστας Τσαρουχάς, εκδότης των εκδόσεων Αλήθεια, ο Νίκος Χατζηγεωργίου, επιμελητής της έκδοσης, ο Νικόλαος Καραπιδάκης, ιστορικός, πρόεδρος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, που διέθεσε το υλικό και το επιστημονικό προσωπικό για την υλοποίηση του έργου, καθώς και ο Κλέων Παπαδόπουλος, πρόεδρος του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, που βοήθησε ώστε ο φάκελος να έχει ήδη φτάσει σε όλες τις βιβλιοθήκες δήμων και κοινοτήτων, σε όλα τα δημόσια γυμνάσια, λύκεια και τεχνικά επαγγελματικά λύκεια της χώρας. Τα έγγραφα που περιέχονται στον φάκελο έχουν συνταχθεί σε τρεις γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά), ενώ το συνοδευτικό τομίδιο παρουσιάζει την επιστημονική ανάλυση των επιστολών στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.

Posted in: