ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ

«Θα ήμασταν πολλαπλασίως φτωχότεροι αν χάναμε τις αρχαιοελληνικές επιγραφές, απ’ ό,τι αν χάναμε τα αγάλματα»...
Η συντροφιά που ξεναγήθηκε στους θησαυρούς του Επιγραφικού Μουσείου από έναν ανέλπιστο ξεναγό κρεμάστηκε κυριολεκτικά από τα χείλη του καθηγητή Μανώλη Κορρέ. Ο καθηγητής αρχιτεκτονικής που αφιερώθηκε στην αποκατάσταση του Παρθενώνα, τους σαγήνεψε με την εφηβική ζωντάνια, το άσβεστο πάθος και κυρίως το εύρος των γνώσεων που κατέχει σε βάθος. Ενώ η φιλική ξενάγηση τον βγάζει όπως είπε «έξω από τα νερά» του, μοιάζει σαν το ψάρι στο νερό στο απέραντο και δυσπέλαστο πεδίο της επιγραφικής επιστήμης. Το εν λόγω μουσείο της δύσμοιρης οδού Τοσίτσα με τις 14.000 επιγραφές του «δεν έχει όμοιό του» πουθενά στον κόσμο. Εντούτοις, ίσως και να είναι και το πιο υποτιμημένο στο πανελλήνιο.

Το κάλλος των έργων της αρχαιοελληνικής τέχνης γίνεται εύκολα αντιληπτό ακόμα και στο αδαές, σύμφωνα με τον μουσειολόγο Ζαν Κλερ, σημερινό κοινό των μουσείων. Είναι, δε, ένας πλούτος ευκόλως εξαργυρώσιμος - το ιδανικό φόντο για τη φωτογράφιση υπουργών Πολιτισμού. Ο ιλιγγιώδης όμως αυτός πλούτος δεν γίνεται αντιληπτός, ακόμα και από ένα καλλιεργημένο κοινό, χωρίς τη διαμεσολάβηση ενός επαΐοντος. Το έργο της αποκατάστασης μιας επιγραφής είναι κολοσσιαίο, ανάλογο με τη χαρτογράφηση ενός απάτητου κόσμου. Μέσω των επιγραφών ανακαλύπτουμε την ιστορία της γραφής, τη μετάβαση από τον προφορικό στον γραπτό λόγο, τα διαφορετικά ελληνικά ιδιώματα, ενώ αποτελεί κλειδί για την αποκατάσταση του χρονολογικού συστήματος των αρχαίων Ελλήνων. Οι επιγραφές αποτυπώνουν την ιστορία και κυρίως το ήθος των αρχαίων. Οι περισσότερες διασώθηκαν ως δομικό υλικό μέσα στους τοίχους.

Εμείς σήμερα μοιάζουμε έτοιμοι να χάσουμε τα πάντα, ίσως και διότι δεν θεωρήσαμε ότι η επιγραφική χρήζει μιας έδρας στο ελληνικό πανεπιστήμιο.

Όψη αύλειου χώρου με τις επιγραφές

Το Επιγραφικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1885 και στεγάσθηκε εξ αρχής στο χώρο όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Τροποποιήσεις και προσθήκες, που έγιναν στο κτήριο τη δεκαετία του 1950 από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, εξασφάλισαν νέους χώρους στο μουσείο, το οποίο έλαβε έτσι τη σημερινή του μορφή.

Τον πρώτο πυρήνα των συλλογών του αποτέλεσαν οι επιγραφές, που με συγκινητική αυταπάρνηση και ζήλο συγκέντρωνε σε διάφορα σημεία των Αθηνών ο Κυριάκος Πιττάκης. Σε αυτές προστέθηκαν οι επιγραφές των παλαιών συλλογών της Αρχαιολογικής Εταιρείας - Βαρβακείου, καθώς και ευρήματα από τις ανασκαφές της Ακροπόλεως των Αθηνών. Βαθμιαία, οι συλλογές του μουσείου εμπλουτίζονταν με νέα ευρήματα από ανασκαφές ή περισυλλογές, κυρίως από την Αττική αλλά και από άλλα μέρη της Ελλάδας. Λόγω έλλειψης χώρου, όμως, ο εμπλουτισμός του μουσείου διακόπηκε γύρω στο 1960, και έκτοτε προστίθενται ελάχιστες επιγραφές από δωρεές, καθώς και ενεπίγραφα θραύσματα από άλλα μουσεία των Αθηνών (κυρίως από την Αρχαία Αγορά), τα οποία συνανήκουν με επιγραφές που φυλάσσονται ήδη στο Επιγραφικό Μουσείο.

Η πρώτη ουσιαστική ταξινόμηση των συλλογών του μουσείου πραγματοποιήθηκε από το Βασίλειο Λεονάρδο, στα τέλη του 19ου - αρχές 20ού αιώνα. Καθώς η ταξινόμηση συνέπεσε περίπου με την έκδοση της σειράς Inscriptiones Graecae, οι επιγραφές καταγράφονταν στα ευρετήρια του μουσείου κατά ενότητες, ανάλογα με το περιεχόμενό τους, και τοποθετούνταν στις αίθουσες με την ίδια σειρά. Την ίδια αρχή τήρησε σε γενικές γραμμές και ο Μάρκελλος Μιτσός στη ριζική επανέκθεση του μουσείου, που πραγματοποιήθηκε μετά τον πόλεμο και ολοκληρώθηκε από την Κωνσταντίνα Δελμούζου. Στη δεκαετία του 1990 πραγματοποιήθηκε από τον Χαράλαμπο Κριτζά η ανακαίνιση του προθαλάμου και των δύο νεότερων αιθουσών (9η και 11η), η έκθεση των οποίων έγινε με σύγχρονες μουσειολογικές αντιλήψεις και έχει κυρίως εποπτικό και διδακτικό χαρακτήρα. Στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού της μόνιμης έκθεσης σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, σταδιακά αντικαταστάθηκαν και εμπλουτίσθηκαν οι δίγλωσσες (ελληνικά-αγγλικά) ενημερωτικές πινακίδες των εκθεμάτων, ενώ από τον Απρίλιο του 2002 τοποθετήθηκε στον προθάλαμο του μουσείου ηλεκτρονικός υπολογιστής με οθόνη αφής, όπου προβάλλεται το CD-ROM «Η ελληνική γραφή›.

Σε παρακείμενο του Μουσείου χώρο έχει διαμορφωθεί αίθουσα περιοδικών εκθέσεων. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί δύο περιοδικές εκθέσεις. Η έκθεση ''Καττάδε έδοξε τοις Λακεδαιμονίοις. Επιγραφές δημόσιου χαρακτήρα από την Σπάρτη του 5ου αιώνα'' που διοργανώθηκε με τη συνεργασία της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας. Ακόμα, η έκθεση ''Πολιτεύεσθαι τούς Κείους κατά πόλεις. Η διάσπαση ως μέσον πολιτικού ελέγχου'' που διοργανώθηκε με τη συνεργασία του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Στον ίδιο χώρο έχει διαμορφωθεί αίθουσα για την πραγματοποίηση επιστημονικών συνεδρίων και διαλέξεων και του Επιγραφικού Εργαστηρίου που πραγματοποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα με τη συνεργασία της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας.

Posted in: