Ο γάμος στην αρχαία Ελλάδα είναι υπόθεση της πολιτείας. Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς πίστευαν ότι κατάλληλοι προς παιδοποιία είναι όσοι βρίσκονται σε άριστη σωματική και ψυχική υγεία. Καθορίζεται ηλικία γάμου και παιδοποιίας και καταδικάζονται οι πρώιμοι, αλλά και οι όψιμοι γάμοι.
O γάμος στους Έλληνες ήταν από παλιά ιερός και τίμιος, όπως αναφέρουν οι φιλόσοφοι και ιστορικοί της αρχαιότητας, οι οποίοι καταγράφουν ως ιδρυτές του γάμου τους Έλληνες νομοθέτες. Σύμφωνα με την παράδοση, πρώτος ο Κέκρωψ φαίνεται ότι καθιέρωσε την έννοια του γάμου, με τη μορφή της μονογαμίας.Ο ελληνικός γάμος στην αρχαιότητα και ιδιαίτερα στην Αθηναϊκή Πολιτεία, μπορεί να καθοριστεί ως η ένωση του άνδρα και της γυναίκας "επί σκοπώ παιδοποιίας γνησίων (νομίμων) τέκνων" και μάλιστα αγοριών, χωρίς να αποκλείεται εντελώς και η ερωτική απόλαυση των συζύγων.
Η ελληνική νομοθεσία απέναντι στο γάμο διαφοροποιείται από πόλη σε πόλη. Στην Αθήνα και στη Σπάρτη, ο γάμος δεν αποτελεί απλή ιδιωτική υπόθεση, δηλαδή δεν ενδιαφέρει ούτε αποκλειστικά τα δύο πρόσωπα των πρωταγωνιστών, ούτε μόνο τις οικογένειές τους. Θεωρείται μία υπόθεση που αφορά στην ίδια την Πολιτεία, που γι' αυτόν το λόγο, λαμβάνει μέτρα νομοθετικής οικονομίας και προστασίας του θεσμού. Η αντίληψη αυτή επικρατεί και κατά τους κλασικούς χρόνους.Ο Πλάτων στους "Νόμους" υποστηρίζει ότι οι νόμοι οι σχετικοί με το γάμο πρέπει να κατέχουν την πρώτη θέση στη νομοθεσία, επειδή αποτελούν τη βάση κάθε ευνομούμενης πολιτείας:
"Άραγε η σύναψη γάμων δεν αποτελεί τη δημιουργική αρχή όλων των πόλεων; Και οι νόμοι οι σχετικοί με το γάμο, αν θεσπισθούν καλά, αποτελούν εχέγγυο ότι θα πάνε καλά όλα τα θέματα της πόλης".
Παράλληλα ο Αριστοτέλης προβληματίζεται και προτείνει:
"Αν πρέπει ο νομοθέτης από την αρχή να κοιτάξει πώς θα γίνουν τα σώματα των παιδιών όσο το δυνατόν καλύτερα, πρέπει αρχικά να επιμεληθεί τα σχετικά με το γάμο, πότε και ποιοι πρέπει να συνευρεθούν".
Και ο Πλάτων συνεχίζει και αναφέρει:
"Ο κάθε πολίτης θα πρέπει να συνάπτει τον πιο συμφέροντα γάμο για την πόλη κι όχι τον πιο ευχάριστο για τον ίδιο".
Η νομοθεσία της Σπάρτης για το γάμο, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία από τις τολμηρότερες αλλά και τις πιο παράδοξες, στο θέμα της ευγονικής των αρχαίων:
"Νόμος των Σπαρτιατών ορίζει ως τιμωρίες την μεν πρώτη του αγαμίου, τη δεύτερη του οψιγαμίου, τρίτη δε και μεγαλύτερη όλων του κακογαμίου".
Στο Βυζάντιο, οι ιατροί καθιερώνουν συγκεκριμένες προγαμιαίες εξετάσεις για κάποια νοσήματα, όπως τα ψυχιατρικά (π.χ. μανία), η επιληψία, ο αλκοολισμός, η λέπρα, η βαριά χρόνια πάθηση, ο ευνουχισμός και η ανικανότητα "προς συνάφεια".
Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως τις μαίες, για το επάγγελμα των οποίων μας δίνει πληροφορίες ο Σωκράτης, ο οποίος, ως γνωστόν, ήταν γιος της μαίας Φαιναρέτης. Ο φιλόσοφος αποδίδει μεγάλη σημασία στις δραστηριότητες των μαιών, με την προϋπόθεση πως αυτές γνωρίζουν άριστα να συνδυάζουν τα "προς σύζευξιν" άτομα:
"Είναι πάρα πολύ ικανές προξενήτρες, αφού είναι πολύ σοφές στο να γνωρίζουν ποια γυναίκα πρέπει να παντρευτεί ποιον, για να γεννήσει άριστα παιδιά".
Ο θείος Πλάτων, ο πατέρας της ευγονικής, στην ιδανική "Πολιτεία" του θέσπισε πρώτος το νόμο:
"Όρισε (ο νομοθέτης) να γίνονται οι γάμοι όταν τα σώματα βρίσκονται στην ακμή τους και αυτό επειδή το θεωρούσε συμφέρον για την ε υ γ ο ν ί α".
Ο Αριστοτέλης καθορίζει την ηλικία γάμου για τις γυναίκες και τους άνδρες. Θεωρεί πως είναι δυνατόν οι ηλικίες αυτές να ελαχιστοποιηθούν κάπως:
"Στις γυναίκες ταιριάζει να παντρεύονται στην ηλικία των δεκαοκτώ και στους άνδρες τριανταεπτά ή λιγότερο. Γιατί τότε παντρεύονται ενώ τα σώματά τους βρίσκονται στη μεγαλύτερη ακμή".
Ο πρώιμος γάμος θεωρείται "ως λίαν επιβλαβής", τόσο για το είδος, όσο και για το άτομο. Σχετικά με αυτό, ο Αριστοτέλης γράφει στα "Πολιτικά" του:
"Ο γάμος μεταξύ των νέων είναι κακός στο θέμα της τεκνοποιίας, γιατί σε όσες από τις πόλεις συνηθίζεται να παντρεύονται νέοι με νέες, οι πολίτες τους είναι ατελείς και μικρόσωμοι"
Ο Αριστοτέλης καταδικάζει επίσης τους όψιμους γάμους, γράφοντας:
"Τα παιδιά των μεγαλύτερων σε ηλικία, καθώς και αυτά των νεώτερων, είναι ατελή και σωματικά και διανοητικά, ενώ τα παιδιά των γερόντων είναι ασθενή".Σύμφωνα με το φιλόσοφο Ξενοκράτη τον Χαλκηδόνιο, ο γάμος στη Σπάρτη ετελείτο "εν ακμαίς". Αντίστοιχα, ο Πλούταρχος αιτιολογεί το όριο ηλικίας:
"Για να αποκτήσουν δυνατά παιδιά, εφόσον θα γεννηθούν από ώριμους γονείς".
Και ο Πλούταρχος σε άλλο σημείο συνεχίζει:
"Οι Σπαρτιάτες παντρεύονταν αφού άρπαζαν όχι μικρές ούτε ανώριμες για γάμο γυναίκες, αλλά αυτές που ήταν στο άνθος της ηλικίας τους και ώριμες".
Παρόμοιες ιδέες εκφράζει και ο Ορειβάσιος, ο οποίος φρονεί ότι η παιδοποιία σε πολύ νεαρή ηλικία, δηλαδή κάτω από τα δέκα οκτώ χρόνια, δεν είναι συμφέρουσα ούτε για τη μητέρα, ούτε για το παιδί. Οι αρχαίοι Έλληνες προφανώς παραδέχονταν την επιστημονική αλήθεια ότι:
Η αναπαραγωγή, δηλαδή η ιερότερη και ευγενέστερη εκδήλωση της ανθρώπινης δημιουργικότητας, αποτελούσε, κατά κάποιον τρόπο, ιεροτελεστία, στην οποία ήταν καθορισμένα τα καθήκοντα των δύο συζύγων μαζί και του καθένα χωριστά.
Ολόκληρη η φιλοσοφία της κληρονομικότητας περιέχεται στο αξίωμα, που με τόση σαφήνεια και διορατικότητα έχει διατυπώσει ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης, το ίδιο που επανέλαβε ο Γαληνός:
"Και ο γόνος έρχεται από όλα τα μέρη του σώματος και από τα υγιή είναι υγιής και από τα νοσηρά νοσηρός".
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου