ΝΟΧΟΥΡ

Του Νίκου Αναγνωστόπουλου – Σκηνοθέτη

ΣΤΑ ΝΟΤΙΑ σύνορα του Τουρκμενιστάν με την Περσία, στην κοιλάδα του ποταμού Σουμπάρ, είναι κτισμέ­να τα 18 χωριά των Νοχουρλί. Η ορο­θέτηση της συνοριακής γραμμής το 1988 διαίρεσε τους Νοχουρλί σε δύο κομμάτια. Επτά χωριά είναι σήμερα στο έδαφος της Περσίας αποκομμέ­να από την ιστορική τους κοιτίδα, το Νοχοϋρ, που σύμφωνα με τις ντό­πιες παραδόσεις κτίστηκε πρώτο α­πό τραυματισμένους στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Πεποίθηση βαθιά ριζωμένη στην πλειοψηφία των κατοίκων που πι­στεύουν ότι δεν έχουν καμία φυλετι­κή και πολιτισμική σχέση με τους σύγχρονους Τουρκμένιους.

Ισκεντέρ Ζουλκαρνέιν

Οι Νοχουρίτες {περίπου 60.000 και στις δύο πλευρές των συνόρων) θε­ωρούν τους εαυτούς τους παιδιά του Ισκεντέρ Ζουλκαρνέιν, δηλαδή του Αλέξανδρου του Δικέρατου. «…Φανταζόμαστε τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα σαν πατέρα και πι­στεύουμε ότι στην Ελλάδα είναι οι συγγενείς μας…, δήλωσε ο Σεϊτιούρ, κάτοικος του Νοχούρ.

Παρά την άρνηση των τουρκμενικών αρχών να επιτρέψουν στο κινη­ματογραφικό συνεργείο μας να φτά­σει εκεί, τελικά σταθήκαμε τυχεροί.

Ο οδηγός μας ήταν Νοχουρίτης και ανάμεσα μας δημιουργήθηκε ένας ι­διαίτερος δεσμός, που η δυναμική του μπορούσε να υπερβεί κάθε ε­μπόδιο. Μετά ένα πολύωρο ταξίδι στην αφιλόξενη οροσειρά του Κόπετ-Νταγκτο αυτοκίνητο μπήκε σ’ έ­να φαράγγι, όπου ο δρόμος έμοιαζε περισσότερο με πυθμένα ορμητικού χειμάρρου. Στο τέλος του φάνηκαν τα πρώτα σπίτια του Νοχούρ, πέτρι­να και αμφιθεατρικά κτισμένα στην κοιλάδα. Είχαμε την εντύπωση ότι μπαίναμε σ’ ένα πανίσχυρο και πα­νάρχαιο -αλλά ξεχασμένο από τους θεούς- κάστρο.

Κολόνες ιωνικού ρυθμού

Στο χωριό, το πρώτο πράγμα που τράβηξε την προσοχή μας ήταν τα χαγιάτια των σπιτιών, όπου τις σκε­πές στηρίζουν σκαλιστές ξύλινες κο­λόνες ιωνικού ρυθμού. Οι περισσό­τερες κολόνες, τα παράθυρα των σπιτιών και οι αυλόπορτες, σε αντί­θεση με τα χωριά των Τουρκμενίων, είναι βαμμένα σε τόνους του μπλε, πράγμα αδιανότητο αφού για τους μουσουλμάνους το μπλε χρώμα συμ­βολίζει το πένθος. Αλλη ιδιομορφία του χωριού, το νεκροταφείο του ό­που οι επιτύμβιες στήλες έχουν καρ­φωμένα στην κορυφή τους κέρατα κριαριού. Πρόκειται για μια ταφική συνήθεια μοναδική όχι μόνο για την Τουρκμενία αλλά για όλη την Κεντρι­κή Ασία, μέσα από την οποία οι Νο-χουρίτες θέλουν ενδεχομένως να δηλώσουν την καταγωγή τους από τον Ισκεντέρ Ζουλκαρνέιν.

Ιερή κληρονομιά

Στο σχολείο του χωριού, όπου μας κάλεσε ο δάσκαλος, είχαμε την ευ­καίρια να παρακολουθήσουμε μαζί με τους μαθητές του την ιστορία του Νοχούρ. Ιστορία προφορική που πα­ραδίδεται από γενιά σε γενιά, αιώνες τώρα, σαν μια ιερή κληρονομιά, σαν ένα παράξενο καθήκον. -Ο Μ. Αλέ­ξανδρος ξεκίνησε από την Ελλάδα και κατέκτησε όλη την Ασία. Στα μέ­ρη μας άφησε τους τραυματισμέ­νους στρατιώτες του, από αυτούς γεννήθηκε το γένος το δικό μας. Εί­στε παιδιά του Αλέξανδρου του Μα­κεδόνα, είστε παιδιά του Ισκεντέρ Ζουλκαρνέιν».

Οι γέροντες Νοχουρίτες λένε ότι ακόμα και σήμερα αν κοιτάξεις με προσοχή τους γύρω λόφους θα δια­κρίνεις στο έδαφος τα ίχνη από τις οπλές των αλόγων της στρατιάς του Αλέξανδρου. Λένε επίσης ότι ο Μ. Αλέξανδρος έφερε τη ζωή στο Νο­χούρ όπου τότε υπήρχαν μόνο πυ­κνά δάση και άγρια θηρία.

Αφηγούνται ότι ψηλά στον έβδομο λόφο του Νοχούρ, τρία μερόνυκτα δρόμο, υπάρχει η ιερή σπηλιά. Στη σπηλιά αυτή, που οι τοίχοι της είναι ζωγραφισμένοι, έμειναν τις πρώτες ημέρες οι τραυματισμένοι στρατιώ­τες του Μ. Αλεξάνδρου πριν κατέ­βουν στην κοιλάδα και ιδρύσουν το Νοχούρ…

Πεποίθηση

Ηταν δύσκολο να μας δώσουν α­παντήσεις για τις ιδιαίτερες παραδό­σεις τους, καθώς επίσης και την πε­ποίθηση ότι ανήκουν στο γένος των Ελλήνων. Η απάντηση τους σε όλα τα ερωτήματα μας ήταν: «Ετσι τα βρήκαμε από τους προγόνους μας, αυτά μας διηγήθηκαν οι γέροντες και την ημέρα αυτή όλοι οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώνονταν στην πλατεία, τραγουδούσαν και χόρευαν έξαλλα κυκλικούς χορούς. Το βράδυ άναβαν φωτιές κοντά στο ιερό δέ­ντρο πάνω από τις οποίες πηδούσαν οι νέοι. Το Νοουρούζ Μπαϊράμ απα­γορεύτηκε πρόσφατα.

Ο ιστορικός του χωριού μας μίλη­σε για το Χαρμάν Τόι, που θα πει η γιορτή της σοδειάς και γίνεται μόνο στο Νοχούρ. Η γιορτή αυτή προς τι­μή του παππού γεωργού -μπαμπά Ντα’ίχανά-, συνοδεύεται από φαγο­πότι με κρασί και ζυμαρικά φτιαγμέ­να από καρπούς της νέας σοδειάς.

Το σιτάρι που αλέθουν και το κρα­σί που πίνουν προέρχονται από την κοινοτική γη που καλλιεργούν όλοι από κοινού για τις χήρες και τα ορ­φανά αλλά και για τη σπο ρά των υπόλοιπων χωραφιών. Τέλος, οι Νοχου­ρίτες μας μίλησαν και για μια ιδιότυ­πη λατρεία γυναικείας θεότητας που γινόταν από τον πληθυσμό που α­σχολείται με την υφαντουργία.

Εκπληκτικό γεγονός

Η Ασία ήταν πάντα ένα μωσαϊκό α­πό πολλές διαφορετικές εθνότητες αλλά και πολλές θρησκευτικές ομά­δες που συχνά έψαχναν να βρουν καταφύγιο διωκόμενες από την εκά­στοτε θρησκευτική ή και πολιτική ε­ξουσία. Είναι δύσκολο, λοιπόν, να βγουν ασφαλή συμπεράσματα για την ταυτότητα μιας ομάδας με ιδιαί­τερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά και άγνωστες παγανιστικές συνήθειες. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι αν πράγματι οι Νοχουρλί είναι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά το εκπληκτικό γεγονός ότι σήμερα. 20 αιώνες μετά. υπάρχουν άνθρωποι στα βάθη της Ασίας που κουβαλούν πεισματικά αναμνήσεις μιας καταγω­γής ικανής να τους χαρίζει ό,τι επί αιώνες έχασαν, αποκλεισμένοι στα άγρια βουνά του Κόπετ Νταγκ.

Καθημερινή 18 Σεπτ. 1994

Posted in: