Ο ΚΟΛΟΣΣΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Όταν ο Αντίπατρος της Σιδώνας συμπεριέλαβε τον Κολοσσό της Ρόδου στον κατάλογο του, των Επτά θαυμάτων του Κόσμου, πρέπει να γνώριζε ότι ήταν «ερείπιο» από σχεδόν έναν αιώ­να. Το γιγαντιαίο άγαλμα του Ηλίου, ύψους 30 μέτρων, είχε γκρεμιστεί σε σει­σμό, το 226 π.Χ . και οι Ρόδιοι είχαν ειδο­ποιηθεί απο ένα χρησμό να μην το ξανα­χτίσουν.

Η Ρόδος ήταν περίφημο εμπορικό κέ­ντρο. σε απόσταση μόλις μερικών ημερών με το πλοίο από τη Σιδώνα και ο Αντίπα­τρος πρέπει να γνώριζε ότι το άγαλμα ήταν γκρεμισμένο. Ως εκπρόσωπος της μονιμότητας της ανθρώπινης χειροτεχνίας. το άγαλμα έψερε ένα αμφιλεγόμενο μήνυμα. Παρά ταύτα, διατήρησε τη θέση του στα βιβλία σ’ όλη τη διάρκεια της κλασικής εποχής.

Ο Κολοσσός ήταν ίσως εντυπωσιακότε­ρος ως ερείπιο παρά ως ακέραιο άγαλμα. Οι Ρωμαίοι τουρίστες, που επισκέπτονταν τη Ρόδο, σκαρφάλωναν στα κομμάτια του και περιεργάζονταν το εσωτερικό του. Αν οι διαστάσεις που έχουν καταγραφεί οι ιστορικοί δεν είναι διογκωμένες, δώδεκα άνθρωποι μπορούσαν να κάτσουν και να φάνε μέσα στο κοίλωμα του στέρνου του αγάλματος και ένας ψηλός άντρας χωρού­σε όρθιος μέσα στο κεφάλι του. Η μύτη του αγάλματος είχε μήκος 30 εκατοστών και το νύχι του ήταν τουλάχιστον 15 εκα­τοστά.

Ο ορείχαλκος ήταν πολύτιμο είδος και το γεγονός ότι το άγαλμα έμεινε στη θέση του για αιώνες δείχνει ότι οι Ρόδιοι ήταν πολύ περήφανοι γι’ αυτό. Όρθιο ή πεσμέ­νο, δεν μπορούσε να συγκριθεί με κανένα άλλο άγαλμα του αρχαίου κόσμου. Οι Αρχαίοι πρέπει να έλκονταν λιγότερο από την ρομαντική γοητεία των εερειπίων απ’ ότι εμείς, αλλά ο κατακερματισμός του αγάλματος πρέπει να αποτελούσε έμβλημα της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Ο Ορά­τιος κόμπαζε τον 1ο μετά Χριστό αιώνα ότι είχε υμνήσει ένα μνημείο πιο ανθεκτικό από τον ορείχαλκο, θα πρέπει να είχε στο μυα­λό του αυτό το κολοσ­σιαίο ερείπιο. Το άγαλμα είχε σταθεί όρθιο επί 56 χρόνια. Ο σεισμός ήταν ενα φύσημα των θεών. απο το οποίο καμιά ανθρώπινη κατασκευή δεν θα μπορούσε να γλίτωσει.Το όλο έργο χρειάστηκε περί τα 12 χρό­νια και αντιλαμβάνεται κανείς την αγωνία των κατασκευαστών όταν φύσηξε το πρώ­το μελτέμι στους ωμούς του αγάλματος. Ο Κολοσσός, όμως. άντεξε και εξακολούθη­σε να αντέχει στις θύελλες και τη διάβρω­ση. μέχρις ότου ενας σεισμός τον γκρέμι­σε, το 226 π.Χ. Εμεινε στην ίδια θεση για περισσότερα από 800 χρόνια, έως ότου οι Αραβες κατέκτησαν τη Ρόδο.

Το φύσημα των Θεών

Οι συγγράφεις μοιάζουν να αντιμετωπίζουν τον Κολοσσό λιγότερο ως ένα μελαγχολικό παράδειγμα υπέρμετρης φίλοδοξίας και περισσότερο ως δείγμα μιας λα­μπρής εκτέλεσης· θαυμαστής παρά την αποτυχία της. Οπως και οι Κρεμαστοί Κή­ποι της Βαβυλώνας – που ισως ήταν επί­σης ερείπια σης μέρες του Αντιπάτρου, αν και είναι λιγότερο πιθανό ο ίδιος να το γνώριζε – ο Κολοσσός χρωστάει τη μεγάλη του φήμη σε τεχνολογικούς λόγους.

Στον αρχαίο κόσμο, δεν είχε μεγάλη σημασία το γεγονός ότι κανένα από τα δύο αυτά έργα δεν μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο προηγούμενο για τους μηχανι­κούς. Στους αρχαίους άρεσαν οι εφευρέ­σεις. τις οποίες θαύμαζαν, αδιαφορώντας, παραδόξως, για τις γενικές τους εφαρμο­γές. Οι απίθανες τεχνικές επεξεργασίας του ορείχαλκου που χρησιμοποιήθηκαν για τον Κολοσσό, καθώς και τα έργα που έγιναν για τους Κρεμαστούς Κήπους αποτελούσαν λύσεις προβλημάτων με τα οποία κανένας άλλος δεν ήταν πιθανό να ασχοληθεί ποτέ.

Οταν στήθηκε το άγαλμα, η Ρόδος ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πλουσιότερες πόλεις του κόσμου. Είχε θεμελιωθεί πριν από έναν περίπου αιώνα και αποτελούσε την πρωτεύουσα του νησιού. Ο Κολοσσός κατασκευάστηκε για να θυμίζει ένα σπου­δαίο γεγονός στην ιστορία του νησιού. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. οι στρατηγοί του άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους, διεκδι­κώντας την αυτοκρατορία του. Η Ρόδος που βάσιζε την ευημερία της στο θαλάσσιο εμπόριο προσπάθησε να μείνει έξω από τη διαμάχη, τηρώντας στάση αυστηρής ουδετερότητας. Ο κυριότερος εμπορικός της εταίρος ήταν, όμως. η Αίγυπτος, την οποία είχε καταλάβει ο Πτολεμαίος. Ο Αντίγονος, αντίπαλος του Πτολεμαίου, εξαπέλυσε εκστρατεία κατά της Ρόδου το 304 π.Χ.. με επικεφαλής τον γιο του Δημή­τριο, γνωστό ως «Πολιορκητή».

Τρία δισ. δραχμές

Ο Δημήτριος επετέθη στην πόλη με 200 πολεμικά πλοία και 40.000 άντρες Οι υπερασπιστές της. που αριθμούσαν μόνο 6 ως 7 χιλιάδες άνδρες, προέβαλαν σθενα­ρή αντίσταση. Ο Δημήτριος επετέθη αρχι­κά στο λιμάνι, αλλά ύστερα αναγκαστηκε να στρέψει τις πολιορκητικές του μηχανές στην ξηρά. Παρ όλο που μια από αυτές ήταν ψηλότερη από τα τείχη της πόλης, ο Δημήτριος αναγκάστηκε να οπισθοχωρή­σει με βαριές απώλειες και, μετά από ετή­σια πολιορκία, ήρθε σε συμφωνία με τους Ροδίους.

Ο Δημήτριος άφησε, όμως, πίσω του τις πολιορκητικές μηχανές του, τις οποίες οι Ρόδιοι πούλησαν για 300 τάλαντα ή 3δισεκατομμύρια δραχμές. Με τα χρήματα αυτά κατασκεύασαν τον Κολοσσό, , θέλοντας να ευχαριστήσουν τον Ήλιο για την υποστήριξη που τους παρέσχε σ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας. Στον θεό αυτό είχαν, άλλωστε χρέος από παλιά. Όταν ο Δίας χώριζε τον κόσμο, ο Ήλιος έλειπε ταξίδι και έμεινε έξω. Ευτυχώς, η Ρόδος αναδύθηκε από τη θάλασσα την ημέρα της επιστροφής του και του δόθηκε αυτοδικαίως. Οι τρεις αρ­χαιότερες πόλεις του νησιού άλλωστε, Οι τρεις αρ­χαιότερες πόλεις του νησιού άλλωστε, η Κάμειρος. η Ιάλυσος και η Λίνδος, πήραν τα ονόματα των εγγονών του.

Οι Ρόδιοι ανέθεσαν στον Χάρητα, έναν ντόπιο γλύπτη, να κατασκευάσει κάτι που θα το θαύμαζαν σ όλο τον κόσμο. Από πού εμπνεύσθηκαν την ιδέα να χτίσουν ένα τόσο τεράστιο άγαλμα; Η πιθανότερη πη­γή έμπνευσης είναι η Αίγυπτος, που κατα­σκεύαζε γιγαντιαία αγάλματα επί 2 000 χρόνια. Πράγματι, η πρώτη χρήση της λέ­ξης «κολοσσός» από τον Ηρόδοτο γίνεται στις περιγραφές αιγυπτιακών αγαλμάτων.

Τα αιγυπτιακά αγάλματα ήταν. όμως, από πέτρα και τα προβλήματα λάξευσης και μεταφοράς τους στους τόπους εγκα­ταστάσεως τους ήταν τελείως διαφορετι­κά από τις τεχνικές δυσκολίες της κατα­σκευής ενός ορειχάλκινου αγάλματος ύψους 30 μέτρων. Ακόμα και ο πέτρινος κολοσσός του Ραμσή του Β’ στη Μέμφιδα είχε ύψος μόλις 12.5 μέτρα.

Η Διαμάχη

Σήμερα δεν έχει μείνει τίποτα από το άγαλμα. Ακόμα και η ακριβής θέση του είναι αντικείμενο διαμάχης, αν και έχουν γίνει ορισμένες αξιόπιστες εκτιμήσεις με βάση αρχαία κείμενα και μετά από τοπο­γραφική μελέτη της Ρόδου. Έχει διασω­θεί. ακόμη, μια αναφορά του Φίλωνος του Βυζαντίου, τήν οποία έγραψε πιθανότατα 700 ή 800 χρόνια μετά την κατασκευή του αγάλματος, αλλά αφήνει αρκετά ερωτήμα­τα αναπάντητα.

Οι εργασίες άρχισαν το 292 π.Χ., με την κατασκευή μιας ψηλής βάσης από άσπρο μάρμαρο, στην οποία θα στερεώνονταν τα πόδια του αγάλματος. Κατασκευάστηκε, στη συνέχεια, ένα ισχυρό εσωτερικό πλαί­σιο από πέτρινες κολόνες και σιδερένια ενίσχυση, ώστε να παρέχει στο άγαλμα σταθερότητα κάτω από τη λεπτή ορειχάλ­κινη επιφάνειά του.

Το μέγεθος του Κολοσσού δεν επέτρε­ψε στον γλύπτη να τον ολοκληρώσει στο εργαστήριο του και να τον μεταφέρει έτοι­μο στον τόπο ανέγερσής του. Ο Χάρης χρησιμοποίησε, αντίθετα, την τεχνική της επιτόπιας χύτευσης. Γύρω από τα πόδια του Κολοσσού, κατασκευάστηκε ένας πή­λινος τύπος (καλούπι), όπου χύθηκε ο ορείχαλκος για την κατασκευή των αστρα­γάλων. Όταν ολοκληρώθηκε αυτό το στά­διο. κατασκευάστηκαν άλλα καλούπια για τις κνήμες, έπειτα τα γόνατα και ούτε καθεξής, μέχρι την κορυφή.

Για το σχεδιασμό και την κατασκευή ενός τέτοιου αγάλματος θα απαιτήθηκε οπωσδήποτε ένα μοντέλο, το οποίον πρέ­πει να ήταν μικρό, ύψους δύο ως τριών μέτρων, και φτιαγμένο από γύψο. Γύρω του πρέπει να κατασκευάστηκε ένα σύμπλεγμα δοκών, με ιδιαίτερη προσοχή, στις σωστές γωνίες. Ανάλογο σύμπλεγμα, μεγέθους αντίστοιχου με τον Κολοσσό, κατασκευάστηκε στον τόπο που θα φιλο­ξενούσε το άγαλμα.

Το όλο έργο χρειάστηκε περί τα 12 χρό­νια και αντιλαμβάνεται κανείς την αγωνία των κατασκευαστών όταν φύσηξε το πρώ­το μελτέμι στους ωμούς του αγάλματος. Ο Κολοσσός, όμως. άντεξε και εξακολούθη­σε να αντέχει στις θύελλες και τη διάβρω­ση. μέχρις ότου ενας σεισμός τον γκρέμι­σε, το 226 π.Χ. Εμεινε στην ίδια θεση για περισσότερα από 800 χρόνια, έως ότου οι Αραβες κατέκτησαν τη Ρόδο. Το 653 μ.Χ. μετέφεραν τον πολύτιμο ορείχαλκο στη Συρία. Εκεί τον πούλησαν σ’ έναν έμπορο, που λέγεται ότι χρειάστηκε 900 καμήλες για να σηκώσουν το φορτίο.

Το εύρημα του ’87

Τίποτα δεν έμεινε πίσω. Το 1987. προηθηκε αίσθηση από τον ισχυρισμό ότι κάτι που έμοιαζε με γιγαντιαία γροθιά , ανακαλύφθηκε στο λιμάνι της Ρόδου. Οπως αποδείχθηκε, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια πέτρα με εγκοπές που έμοιαζαν με δάκτυλα.

Μόνο τους τελευταίους αιώνες με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, έγιναν απόπειρες κατασκευής ορειχάλκινων αγαλμάτων αναλόγου μεγέθους Το μεγαλυτερο και γνωστότερο κοσμεί την είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης. Οταν ο Φρειδερίκος-Αύγουστος Μπαρτόλντι κα­τασκεύασε το Αγαλμα της Ελευθερίας, το 1866. αντιμετώπισε προβλήματα ανάλογα με εκείνα του Χάρητος και ζήτησε τη βοή­θεια του Γουσταύου Αιφελ. που αργότερα σχεδίασε τον φερωνυμο πύργο.

Αντίθετα από τον Κολοσσό, το Άγαλμα της Ελευθερίας χτίστηκε κατά τμήματα έξω από το εργαστήριο του Μπαρτόλντι στο Παρίσι, μεταφέρθηκε δια μέσου του Ατλαντικού και ανεγέρθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Παρά τις τεχνικές τους δια­φορές. πάντως, η εντύπωση που προκαλεί το άγαλμα αυτό στον ταξιδιώτη πρέπει να είναι ανάλογη μ’ εκείνη που προκαλούσε ο Κολοσσός της Ρόδου εδώ και 2.000 χρόνια.

Posted in: