ΟΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Πλ.Αμερικής

Περιβάλλεται από τις οδούς Πατησίων, Μηθύμνης, προεκτ. Λευκωσίας και Σπάρτης. Παλαιότερα η πλατεία αυτή λεγόταν «Αγάμων». Το όνομα είχε δοθεί από τον λαό επειδή τότε ήταν ερημική και αποτελούσε κέντρο ερωτικών συναντήσεων και επειδή στο «άθλημα» αυτό επιδίδονταν τότε περισσότερο οι άγαμοι. Αρχικά λεγόταν επίσημα και πλατεία Ανθεστηρίων, επειδή στην περιοχή της, όπου τότε δεν υπήρχε κανένα σπίτι, γιορταζόταν η Πρωτομαγιά. Η σημερινή πλατεία Αμερικής, σύμφωνα με την Πράξη Ονοματοθεσίας του Δημοτικού Συμβουλίου, δόθηκε προς τιμή των ΗΠΑ, για τον φιλελληνισμό που επέδειξαν οι κάτοικοί τους.

Πλ.Ανεξαρτησίας (Βάθης)

Η πλατεία αυτή είναι περισσότερο γνωστή ως «Πλατεία Βάθης», όνομα που προέρχεται από παλαιά
ονομασία της θέσεως (Βάθη), γιατί από εκεί περνούσε ο δρόμος του Μενιδίου (Αχαρνών) μέσα από την κοίτη του ρέματος του Κυκλοβόρου. Το ρέμα αυτό στη συνέχεια καλύφθηκε και αποτέλεσε την σημερινή οδό Μάρνη. Η πλατεία ονομάστηκε επίσημα «Ανεξαρτησίας» για να τιμηθεί η απελευθέρωση και ανεξαρτησία της Ελλάδας μετά την επανάσταση του 1821. Βρίσκεται στην συμβολή των οδών Αχαρνών, Μάρνη, Καματερού, Μαιζώνος και Λιοσίων.

Πλ.Βικτωρίας

Βικτωρία Αλεξανδρινή (1819-1901): Βασίλισσα της Μεγάλης Βρετανίας. Ήταν κόρη του Εδουάρδου, Δούκα του Κεντ, και της πριγκήπισσας Λουΐζας Βικτωρίας. Ανέβηκε στο θρόνο σε ηλικία 18 χρονών και έμεινε σ’ αυτόν επί 64 χρόνια. Παντρεύτηκε το γερμανό πρίγκηπα Αλβέρτο του Σάξ-Κόμπουργκ-Γκότα το 1840 και απέκτησε πολλά παιδιά. Ήταν ικανή βασίλισσα και θεωρήθηκε σύμβολο της ακμής και της ισχύος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η βασιλεία της σημάδεψε μία ολόκληρη εποχή και νοοτροπία για τη Μεγάλη Βρετανία (Βικτωριανή εποχή). Στις μέρες της έγινε η ένωση των Επτανήσων (που ήταν υπό Βρετανική προστασία) με την Ελλάδα (1864). Στο θρόνο τη διαδέχθηκε ο γιος της Εδουάρδος, πρίγκηψ της Ουαλλίας, ως Εδουάρδος Ζ’.Η πλατεία αυτή λεγόταν άλλοτε πλατεία «Κυριακού» από το Δήμαρχο Αθηναίων Παναγή Κυριάκο (1870-1879), που είχε εκεί κοντά το σπίτι του. Οι εργασίες διαμορφώσεώς της άρχισαν το 1872. Η ονομασία Πλατεία Βικτωρίας δόθηκε προς τιμήν της βασίλισσας της Αγγλίας, οι πολιτικοί όμως αντίπαλοι του Παν. Κυριάκου, τότε δημάρχου, έλεγαν ότι δόθηκε προς τιμήν της … κόρης του Βικτωρίας.

Πλ.Βεΐκου (Γαργαρέττα)

Βεΐκος Λάμπρος (+1827): Σουλιώτης οπλαρχηγός και αγωνιστής του 1821, γιος του επίσης οπλαρχηγού Φώτου Βεϊκου. Όταν ο Αλή Πασάς κατέλαβε το Σούλι (1802) κατέφυγε στην Κέρκυρα, από όπου ξαναγύρισε στην πατρίδα του, για να αγωνιστεί εναντίον του Αλή Πασά. Κατέβηκε κατόπιν στηνεπαναστατημένη Ελλάδα, μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και από εκεί στάλθηκε στην Ύδρα για να συγκεντρώσει βοήθεια για τους πολιορκημένους. Αργότερα πολέμησε με τον Καραϊσκάκη και τον Κίτσο Τζαβέλα. Σκοτώθηκε στη μάχη του Αναλάτου (στη σημερινή περιοχή του Αγίου Σώστη της λεωφόρου Συγγρού). Η πλατεία (και η συνοικία) αρχικά ονομάστηκε «Γαργαρέττα» πήρε την ονομασία της από την μεσαιωνική οικογένεια Γαργαρέττα, που είχε κτήματα στην περιοχή της.

Πλ.Εξαρχείων

Η πλατεία αυτή, όπως και ολόκληρη η συνοικία αυτή των Αθηνών, πήρε την ονομασία της από κάποιο Έξαρχο (Ηπειρώτη) που κατά τα χρόνια του Γεωργίου Α’ είχε παντοπωλείο στην γωνία των οδών Θεμιστοκλέους και Σολωμού.

Πλ.Κάνιγγος (σωστότερα Κάννινγκος)

Κάννινγκ, Γεώργιος (Canning 1770-1827): Bρεττανός πολιτικός και φιλέλληνας, από το Λονδίνο. Διακρίθηκε ως υπουργός των Εξωτερικών. Την εποχή εκείνη η πολιτική της Αγγλίας, όπως και των άλλων Μεγάλων Δυνάμεων (Ιερά Συμμαχία), ήταν γενικά υπέρ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από φόβο όμως προς την επιρροή της Ρωσίας στην Ελλάδα, ο Κάννιγκ απηύθυνε το 1823 διακοίνωση στην Τουρκία καλώντας την να σεβαστεί τις υποχρεώσεις της προς τους χριστιανούς. Το 1825 διέταξε την κυβέρνηση των Ιονίων Νήσων να θεωρούν τους Έλληνες επαναστάτες ως εμπόλεμους. Δεν δέχθηκε πρόταση των Ελλήνων να πάρει υπό την προστασία του τον Αγώνα τους, τους έδωσε όμως υποσχέσεις για τη μεσολάβηση του. Είναι από τους πρωτεργάτες του Πρωτοκόλλου των Μεγάλων Δυνάμεων «Περί ανεξαρτησίας της Ελλάδος», που υπογράφτηκε στο Λονδίνο στις 6 Ιουλίου 1827. Πέθανε στις 27 Ιουλίου 1827, δηλ. σχεδόν αμέσως μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου αυτού. Μαρμάρινος ανδριάντας του, έργο του Βρετανού γλύπτη Τσάντρεϋ (Chantray) βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία.

Πλ.Κλαυθμώνος

Το όνομα αυτής της πλατείας οφείλεται στο ότι στην προ του 1909 περίοδο, οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν ήταν μόνιμοι. Τότε λοιπόν οι απολυμένοι, οι «Παυσανίες» όπως τους έλεγαν, πήγαιναν εμπρός από το Υπουργείο Εσωτερικών που ήταν στην πλατεία αυτή και με κλάματα και θρήνους («κλαυθμούς») παρακαλούσαν να τους ξαναπροσλάβουν. Δεδομένου ότι τέτοιες απολύσεις συνέβαιναν τακτικά σε κάθε αλλαγή κυβερνήσεως, οι σκηνές αυτές ήταν αρκετά συχνές στην πλατεία. Ανάδοχος της ονομασίας ήταν πάντως ο συγγραφέας και κατόπιν ακαδημαϊκός Δημ. Γρ. Καμπούρογλου, που πρώτος ονόμασε την πλατεία «Κλαυθμώνος» σε ένα χρονογράφημα του στην «Εστία» το 1878. Η πλατεία Κλαυθμώνος είναι ο πρώτος χώρος που δεντροφυτεύτηκε στην Αθήνα. Για το σκοπό αυτό ο βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος έστειλε τον ειδικό κηποτεχνικό Σμάρατ. Στη δυτική πλευρά της υπήρχαν οι τρεις συνεχόμενες οικίες των Βούρου, Μαστρονικόλα και Αφθονίδου, όπου έμειναν αρχικά οι βασιλείς Οθων και Αμαλία μετά τους γάμους τους. Στα σπίτια αυτά (όσα σώζονται) στεγάζεται σήμερα το «Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών». Στην πλατεία υπήρχαν επίσης τα κτίρια των Υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομικών. Πολλές περιπέτειες πέρασε η επίσημη ονομασία της πλατείας. Στο αρχικό σχέδιο της πόλεως των Αθηνών (του von Klentze) λεγόταν «Πλατεία Αισχύλου». Κατόπιν ονομάστηκε «Πλατεία Νομισματοκοπείου» γιατί εκεί ήταν το κτίριο του Νομισματοκοπείου. Στη συνέχεια η πλατεία ονομάστηκε «25ης Μαρτίου», όνομα που κράτησε για πολλά χρόνια. Κατόπιν μετονομάστηκε σε «Πλατεία Δημοκρατίας» και μετά πήρε και επίσημα πλέον το όνομα με το οποίο ήταν πάντοτε γνωστή, «Πλατεία Κλαυθμώνος». Τέλος τον Ιούνιο του 1989 μετονομάστηκε σε «Πλατεία Εθνικής Συμφιλιώσεως» με την αφορμή των αποκαλυπτηρίων του ομώνυμου μνημείου στην πλατεία.

Πλ.Κολιάτσου

Κολιάτσος, Στυλιανός (+ 1878): Στρατιωτικός και πολιτικός που έδρασε στο γ’ τέταρτο του 19ου αιώνα.Η οικογένεια Κολιάτσου είχε κτήματα στην περιοχή που είναι σήμερα η πλατεία και η ομώνυμη συνοικία. Ο Στυλιανός Κολιάτσος ήταν αξιωματικός της χωροφυλακής επί Οθωνος και εκλέχτηκε πληρεξούσιος στη Β’ Εθνοσυνέλευση (1864) και πολλές φορές βουλευτής. Έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στις συζητήσεις για το Σύνταγμα της χώρας. Διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων από το 1866 έως το 1878 και Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου (1866-1874).Βρίσκεται μεταξύ των οδών Πατησίων, Καλλινίκου και Σίφνου.

Πλ.Κολωνακίου

Η επίσημη ονομασία είναι Πλατεία Φιλικής Εταιρείας. Η ονομασία προέρχεται από κάποιο παλαιό στύλο (κολωνάκι) που υπήρχε εκεί κοντά (υπάρχει και σήμερα στο κηπάριο της πλατείας) και που μάλλον ήταν «αποτρεπτικό» νόσων και θεομηνιών. Ο στύλος αυτός έδωσε το όνομά του στη σημερινή συνοικία, μια από τις καλύτερες της Αθήνας. Πρέπει πάντως να σημειώσουμε ότι η περιοχή του Κολωνακίου πάνω από την Δεξαμενή λεγόταν παλαιότερα «Κατσικάδα»,γιατί Λιδωρικιώτες γαλατάδες έβοσκαν εκεί τις κατσίκες τους, στις πλαγιές του Λυκαβηττού.

Πλ.Κουκάκη (και όχι Κουκακίου)

Κουκάκης Γεώργιος: Εργοστασιάρχης σιδερένιων κρεβατιών, που πρώτος έκτισε σπίτι στην περιοχή αυτή και της έδωσε το όνομά της. Το σπίτι αυτό βρισκόταν στην ανατολική γωνία των οδών Δημητρακοπούλου και Γεωργ. Ολυμπίου και κατεδαφίστηκε στα μέσα του 20ου αιώνα.Η πλατεία σχηματίζεται στη συμβολή των οδών Βεΐκου, Ορλωφ, Ματρόζου και Γεωργ. Ολυμπίου.

Πλ.Κυνοσάργους

Κυνόσαργες ένα από τα τρία μεγάλα γυμναστήρια των αρχαίων Αθηνών. Ανήκε στο δήμο Διομείας και βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλεως στα νότια του ναού του Ολυμπίου Διός στην αριστερή όχθη του Ιλισού, όπου σήμερα η συνοικία Κυνοσάργους (παλιότερα Κατσιπόδι). Το γυμναστήριο του Κυνοσάργους ιδρύθηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα. Εκεί εγυμνάζοντο οι νέοι που ένας από τους γονείς τους δεν ήταν Αθηναίος (νόθοι). Η ονομασία προέρχεται από έναν «κύνα αργόν» (σκύλο λευκό ή ταχύ) που άρπαξε κομμάτια από το ζώο τη στιγμή της θυσίας στον Ηρακλή στον οποίο ήταν αφιερωμένο το άλσος που περιέβαλε το γυμναστήριο. Στο σημείο που άρπαξε τα κομμάτια το ζώο σύμφωνα με χρησμό του Μαντείου ιδρύθηκε το γυμναστήριο για να εξευμενιστεί ο Ηρακλής. Η διάκριση μεταξύ γνήσιων και νόθων Αθηναίων καταργήθηκε όταν ο Θεμιστοκλής (που η μητέρα του δεν ήταν Αθηναία) έπεισε γνήσιους Αθηναίους να γυμνάζονται στο Κυνόσαργες.

Πλ.Μαβίλη

Η πλατεία ονομάστηκε προς τιμήν του Ιθακήσιου ποιητή Λορέντζου Μαβίλη (1860-1912). Από οικογένεια ευγενούς καταγωγής σπούδασε στη Γερμανία και στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα και, ως θερμός πατριώτης, πήρε μέρος στις πολεμικές περιπέτειες του έθνους στην Κρήτη (1896) και στην Ήπειρο (1987) όπου και τραυματίστηκε. Το 1910 εκλέχθηκε βουλευτής. Στη Βουλή πρωτοστάτησε στους αγώνες για τη Δημοτική γλώσσα. Σε μια αγόρευσή του είπε «δεν υπάρχει γλώσσα χυδαία υπάρχουν μόνο χυδαίοι άνθρωποι». Πήρε μέρος στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο ως λοχαγός στο εθελοντικό σώμα των Γαριβαλδινών. Σκοτώθηκε στη μάχη του Δρίσκου στην Ήπειρο.Η πλατεία παλιότερα λεγόταν «Στέγη Πατρίδος» επειδή σε μικρή απόσταση υπήρχαν οι προσφυγικές πολυκατοικίες του ομώνυμου Οργανισμού.

Πλ.Μεταξουργείου

Η ονομασία της προήλθε από εργοστάσιο κατασκευής μεταξωτών υφασμάτων που ιδρύθηκε εκεί το 1835. Το εργοστάσιο εγκαταστάθηκε στην ημιτελή οικία του πρίγκιπα Καντακουζηνού (που διατηρείται ακόμα και σήμερα στις οδούς Μεγ. Αλεξάνδρου, Μυλλέρου, Γιατράκου). Το Μεταξουργείο είναι από τις παραδοσιακές συνοικίες της Αθήνας και από εκεί ξεκινούσαν οι αποκριάτικες «ατραξιόν» της παλιάς πόλης όπως το«Γαιτανάκι».

Πλ.Μοναστηρακίου

Πήρε το όνομά της από το «Μέγα Μοναστήριον της Παντανάσσσης» που ιδρύθηκε στον 10ον αιώνα. Εκεί ύφαιναν τους «αμπάδες» φθηνά και χονδρά υφάσματα που έγιναν παράδοση για την περιοχή (απ’ όπου και η ονομασία της Αμπατζήδικα). Με την πάροδο του χρόνου τα κτίρια εγκαταλείφθηκαν και ερειπώθηκαν, έμεινε μόνον η μικρή εκκλησία (τρίκλιτη βασιλική) της Παντανάσσης) που σκεπάστηκε από χώματα και μόνο ένα μέρος της ήταν πάνω από το έδαφος. Γύρω στα 1760 κτίστηκε το τούρκικο τζαμί που υπάρχει μέχρι και σήμερα. Η πλατεία Μοναστηρακίου λεγόταν παλαιότερα και Πλατεία της Παλιάς Στρατώνας (από τους στρατώνες που υπήρχαν τότε στην περιοχή).

Πλ.Ομόνοιας

Η αρχική της ονομασία ήταν Όθωνος προς τιμήν του πρώτου βασιλέως. Τη σημερινή της ονομασία πήρε το 1863 γιατί εκεί συμφιλιώθηκαν οι δύο αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις, των Ορεινών και των Πεδινών, που είχαν δημιουργηθεί μετά την έξωση του Όθωνος. Οι Ορεινοί πήραν την ονομασία αυτή, γιατί μαζί τους είχε συνταχθεί το ορεινό πυροβολικό, ενώ οι Πεδινοί πήραν το όνομά τους σε αντίθεση με τους Ορεινούς. Οι Ορεινοί ήταν με το μέρος του Κω/νου Κανάρη ενώ οι Πεδινοί με το μέρος του Δημητρίου Βούλγαροι. Μεγάλη αιματηρή σύγκρουση μεταξύ των δύο παρατάξεων έγινε στις 18-21 Ιουνίου με 120 νεκρούς και 300 τραυματίες. Οι αντιμαχόμενοι συμφιλιώθηκαν τελικά στην πλατεία με την μεσολάβηση των πρεσβευτών των μεγάλων δυνάμεων.

Πλ.Παγκρατίου

Η ονομασία της περιοχής πίσω από το Παναθηναϊκό Στάδιο οφείλεται στο ότι εκεί ήταν, κατά την αρχαιότητα, το ιερό του Παγκρατίου Ηρακλέους (ως προστάτη του αγωνίσματος του παγκρατίου που ήταν συνδυασμός πυγμαχίας και πάλης).

Πλ.Παλαιών Ανακτόρων (Συντάγματος)

Βρίσκεται στο χώρο του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη. Το κτίριο των Παλαιών Ανακτόρων (όπου σήμερα βρίσκεται η Βουλή των Ελλήνων κτίστηκε για να στεγάσει το βασιλέα Όθωνα. Αρχικά ο Όθων ήθελε να κτίσει το ανάκτορό του στην Ακρόπολη επενέβη όμως ο πατέρας του, ο φιλέλληνας βασιλιάς Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, και έτσι αποσοβήθηκε το ανοσιούργημα. Ο θεμέλιος λίθος μπήκε το 1836 και το έργο τελείωσε το 1840. Το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών ανέγερσης του κτιρίου ανέλαβε ο πατέρας του Όθωνα Λουδοβίκος Α’. Η Βουλή στεγάστηκε εκεί το 1922. Αργότερα, η πλατεία ονομάστηκε για να τιμηθεί το Σύνταγμα, ο πρώτος Καταστατικός Χάρτης της Χώρας, που ρυθμίζει τον τρόπο οργάνωσης της πολιτικής εξουσίας και τι σχέσεις της με τους πολίτες. Το πρώτο Σύνταγμα αποφασίστηκε να δοθεί από τον Όθωνα ύστερα από την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 με αρχηγούς τους Δημ. Καλλέργη, Ι. Μακρυγιάννη κ.α. Ο σχετικός νόμος ψηφίστηκε από την Εθνοσυνέλευση του 1844. Τότε απέκτησαν για πρώτη φορά οι Έλληνες το δικαίωμα ψήφου.

Πλ.Πλάκας (Φιλομούσου Εταιρείας = Προεπαναστατικής απελευθερωτικής οργάνωσης)

Για την προέλευση του ονόματος της συνοικίας αλλά και της πλατείας της Πλάκας υπάρχουν πολλές εκδοχές: Κατά τον Δημ. Καμπούρογλου η ονομασία οφείλεται σε μία μεγάλη πέτρινη πλάκα που βρέθηκε κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου (μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του θεάτρου Διονύσου). Κατά άλλη εκδοχή η ονομασία προέρχεται από την αλβανική λέξη «πλιάκα» που σημαίνει παλαιός. Επικράτησε κατά την εγκατάσταση Αρβανιτών «γκαγκαρέων» κατά τον 17οαιώνα στην περιοχή γύρω από την Ακρόπολη που ήταν έρημη και εγκαταλελειμμένη μετά τους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους. Οι αρβανίτες αυτοί έλεγαν ότι κατοικούν στην «πλιάκα» (παληά) Αθήνα και έτσι έμεινε το όνομα.

Πλ.Ρηγίλλης

Ρήγιλλα Αππία-Αννια (Β΄ μ.Χ αιώνας): σύζυγος του Αθηναίου σοφιστή και πολιτικού Ηρώδου του Αττικού. Πέθανε λίγο μετά το γάμο τους που έγινε γύρω στο 143 μ.Χ. Ο Ηρώδης κατηγορήθηκε τότε από τους εχθρούς του ότι ήταν υπαίτιος του θανάτου της, αθωώθηκε όμως μετά από δίκη στη Ρώμη και στη μνήμη της ίδρυσε στους νοτιοανατολικούς πρόποδες της Ακροπόλεως το Ηρώδειον (Ωδείον Ηρώδου του Αττικού) που ονομάστηκε «επί Ρηγίλλη». Κατ’ άλλους η Ρηγίλλα πέθανε γύρω στο 160 μ.Χ. Ο Ηρώδης ο (υιός του) Αττικού Τιβέριος-Κλαύδιος (103-179 μ.Χ.) γεννήθηκε στον Μαραθώνα, πήρε εξαιρετική μόρφωση και ήταν ένας από τους καλύτερους ρήτορες της εποχής του και δάσκαλος Ρωμαίων αυτοκρατόρων (ως ο Μάρκος Αυρήλιος). Πήρε ανώτατα αξιώματα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Ύπατος & άρχων των Αθηνών). Είχε μεγάλη περιουσία και διέθεσε πολλά χρήματα σε έργα κοινής ωφελείας στην Κόρινθο, Δελφούς, Θερμοπύλες και την Αθήνα. Μεταξύ των δωρεών του ήταν και το Παναθηναϊκό Στάδιο, το οποίο αναμαρμαρώθηκε με δωρεά του Γ. Αβέρωφ προκειμένου να τελεσθούν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896.

Πλ.Φιλοπάππου

Φιλόπαππος Γάιος – Ιούλιος – Αντίοχος (Α΄ αιώνας μ.Χ.): Ύπατος και άρχων των Αθηνών από την Συρία (εγγονός του βασιλιά της Συρίας Αντίοχου Δ’). Ευεργέτησε την Αθήνα και ανακηρύχθηκε Αθηναίος πολίτης. Στον ομώνυμο λόφο απέναντι από την Ακρόπολη έκτισε το ομώνυμο μνημείο εις μνήμην του παππού του κ.α επιφανών. Κατά την αρχαιότητα ο λόφος του Φιλοπάππου ονομαζόταν «Μουσείον» (από τον εκεί τάφο του ποιητή Μουσαίου) ή λόφος Μουσών επειδή παλιά ήταν αφιερωμένος στις μούσες. Από τον λόφο του Φιλοπάππου ο Ενετός Φραγκίσκος Μοροζίνης βομβάρδισε την Ακρόπολη και κατέστρεψε τον ναό της Απτέρου Νίκης (1687)

Μάρω Βουγιούκα – Βασίλης Μεγαρίδης, “Οδωνυµικά – Η σημασία των ονομάτων των οδών της Αθήνας“, Δήμος Αθηναίων, Πολιτισμικός Οργανισμός 1977

Posted in: