Στις μέρες μας, ιδιαίτερα μετά τη ληστεία στο μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, το θέμα της αρχαιοκαπηλίας είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Για τους αρχαιολόγους, ωστόσο, που επανειλημμένως κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου τόσο για την ελλιπή φύλαξη μουσείων και χώρων όσο και για τους απροστάτευτους χώρους των ανασκαφών, η αρχαιοκαπηλία αποτελεί αγκάθι στην καθημερινότητά τους.
Αυτό το ευαίσθητο θέμα πραγματεύεται η περιοδική έκθεση που εκγκαινιάζεται στις 8 Απριλίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και θα φιλοξενείται εκεί έως τις 30 Σεπτεμβρίου. Ο δυναμικός τίτλος της «Αρχαιοκαπηλία τέλος» εκπέμπει μια σιγουριά, που ευχή όλων είναι να αποκτήσει υπόσταση, ώστε να εξαλειφθεί μια από τις πλέον κερδοφόρες μορφές παράνομης δραστηριότητας, η οποία κατατάσσεται παγκοσμίως στην τρίτη θέση μετά το εμπόριο όπλων και τη διακίνηση ναρκωτικών.
Με υλικό από ανακτηθέντα αντικείμενα, η έκθεση (προχθές πήρε το «πράσινο φως» από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) ευελπιστεί να δείξει τις πολύπλευρες διαστάσεις του προβλήματος, αλλά και να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι αρχαιότητες στην Ελλάδα.
Εκατόν εβδομήντα έργα που προέρχονται από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλινίκης, τη Ιστ’ και τη Ιζ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ), καθώς και από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων συνταιριάζονται σε έξι ενότητες. Επιπλέον, θα παρουσιαστεί αρχειακό υλικό από τη διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Χωρίς παρελθόν και ιστορία
Στην πρώτη ενότητα, με τίτλο “Η αρπαγή της ιστορίας”, επιχειρείται μια αναδρομή στην αρχαιοκαπηλία και στην παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η εκμετάλλευση του παρελθόντος είναι κοινή σε όλους τους πολιτισμούς. Η αρχαιοκαπηλία στις διάφορες μορφές της αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο, αλλά από τα μέσα του 20ού αιώνα υπερτονίζεται η εμπορική αξία των πολιτιστικών αγαθών, πυροδοτώντας την αρχαιοκαπηλική δράση σε τέτοιο σημείο που σε ορισμένες περιπτώσεις η παράνομη διακίνησή τους έχει λάβει τη μορφή οργανωμένης λεηλασίας. Θα εκτεθούν 101 αντικείμενα πρόσφατης αρχαιοκαπηλίας από τη Μακεδονία, τα οποία προέρχονται πιθανόν από αρχαϊκό νεκροταφείο και φυλάσσονται στο εργαστήριο συντήρησης του Αρχαιολογικού Μουσείου.
“Αρχαία χωρίς παρελθόν” τιτλοφορείται η δεύτερη ενότητα με κύρια εκθέματα δύο χρυσά στεφάνια: το στεφάνι βελανιδιάς από την πανεπιστημιακή ανασκαφή του ΑΠΘ στη Βεργίνα, το οποίο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας, και το χρυσό στεφάνι μυρτιάς που επαναπατρίστηκε το 2007 από το μουσείο Ζαν Πολ Γκετί. Το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να δει τις σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο αντικείμενα, καθώς το κλεμμένο στεφάνι έχει απογυμνωθεί από όλα τα σημαντικά στοιχεία τεκμηρίωσης που θα το τοποθετούσαν χρονικά και ιστορικά στο πλαίσιο του πολιτισμού που το δημιούργησε, ενώ το στεφάνι της Βεργίνας διαθέτει όλα όσα στερείται το προηγούμενο, δηλαδή χρονολόγηση, περιγραφή, ερμηνεία.
Στην τρίτη ενότητα, με τίτλο “Τόποι χωρίς ιστορία”, θα παρουσιαστούν πέντε κλεμμένα κυκλαδικά ειδώλια από τις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου. Παράλληλα με το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα λαθρανασκαφών των Κυκλάδων, η ενότητα βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει επίσης το πρόβλημα της λεηλασίας αρχαίων αντικειμένων που προέρχονται από τις ελληνικές θάλασσες. Είναι θλιβερή η διαπίστωση ότι εξαιτίας των εκτεταμένων λαθρανασκαφών καταστράφηκαν με τρόπο ανεπανόρθωτο τα επιστημονικά δεδομένα, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά δύσκολη μια ερμηνεία για τον πολιτισμό των Κυκλάδων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, καθώς και η ερμηνευτική προσέγγιση των κυκλαδικών ειδωλίων.
Ώρα για δράση
Μια μακεδονική χάλκινη ασπίδα, ένα άγαλμα ιματιοφόρου άνδρα, πλούσιο αρχειακό υλικό εγγράφων και φωτογραφιών σχετικά με τον πρώτο επαναπατρισμό ελληνικής αρχαιότητας το 1946 παρουσιάζονται στην τέταρτη ενότητα, με τίτλο Νόστος χωρίς γυρισμό Σε αυτήν την ενότητα επιπλέον γίνονται αναφορές στις διεθνείς συμβάσεις της Χάγης (1954) για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης και της UNESCO (1970), η οποία έθεσε φραγμό στο ανεξέλεγκτο εμπόριο λεηλατημένων αρχαιοτήτων, απαγορεύοντας οποιαδήποτε αγορά αντικειμένων αμφισβητούμενης ή άγνωστης προέλευσης.
Η πέμπτη ενότητα, “Η χάλκευση της αρχαιότητας”, περιλαμβάνει πενήντα έξι κατασχεμένα χρυσά νομίσματα που ανήκουν στην Ιστ’ ΕΠΚΑ. Σε αυτήν την παρουσίαση δίνεται έμφαση όχι μόνο στις οικονομικές διαστάσεις της αρχαιοκαπηλίας και στη σύνδεση του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων με το διεθνές οικονομικό έγκλημα, αλλά και στο πλέον σύγχρονο εργαλείο διακίνησής τους, που δεν είναι άλλο από το διαδίκτυο.
Η έκτη ενότητα απευθύνει μια πρόσκληση-πρόκληση. Με τίτλο “Μάθε και σώσε: Ώρα για δράση” επισημαίνει τους τρόπους προστασίας των αρχαιοτήτων, όπως η εφαρμογή των νόμων και των κωδίκων δεοντολογίας από αρχαιοπώλες, συλλέκτες και ιδιωτικά μουσεία, καθώς και τους τρόπους πρόληψης, όπως η ενημέρωση και η εκπαίδευση των πολιτών στο θέμα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Να σημειώσουμε ότι στο πλαίσιο της έκθεσης το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου, σε συνεργασία με τη δημιουργική ομάδα Gamecraft, έχει δημιουργήσει ένα μυστηριώδες παιχνίδι ρόλων (role playing game). Οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν τον ρόλο φανταστικών χαρακτήρων και μέσω συνεργασίας δημιουργούν ή παρακολουθούν ιστορίες.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου