ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΕΝΟΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΕΠΟΥΣ 1940

Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης



“Αλήθεια, πόσον αλλάζει ο άνθρωπος στον πόλεμο, γίνεται ήρωας χωρίς να το καταλαβαίνει”. Μʼ αυτά τα λόγια κλείνει ο αρχισμηνίας Κωνσταντίνος Κούλης μια επιστολή που στέλνει στη μητέρα του. Ημερομηνία: 10 Νοεμβρίου 1940. Τέσσερις μέρες αργότερα, ο Κωνσταντίνος Κούλης θα πέσει νεκρός από εχθρικά πυρά.
Μια μικρή ανθρώπινη ιστορία, που φωτίζει κι αυτή την εποποιία του ʼ40 και παρουσιάζεται στην έκθεση με τίτλο “Έτσι πολεμήσαμε το 1940-41”, η οποία φιλοξενείται στο Πολεμικό Μουσείο.
Έργο ζωής του δημοσιογράφου και βουλευτή Κωνσταντίνου Γκιουλέκα, η συλλογή κειμηλίων από εκείνη την περίοδο την οποία δώρισε στο Μουσείο. Και η επίσκεψη στις αίθουσες όπου στεγάζεται δεν είναι απλώς ένα χρήσιμο μάθημα ιστορίας, αλλά μια εμπειρία καταλυτική.
“Τώρα επιβεβαιώνονται όσα μάθαμε στην ιστορία” λέει ο Γιώργος Γεωργούλας, που δεν κρύβει τη συγκίνησή του καθώς σηκώνει το κεφάλι από το βιβλίο όπου καταγράφονται τα ονόματα των νεκρών του πολέμου.
Ο επισκέπτης, πριν φθάσει σʼ αυτό το σημείο της έκθεσης, θα έχει δει αντικείμενα, εικόνες, έγγραφα και αναπαραστάσεις των στιγμών που οδήγησαν την Ελλάδα να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του Άξονα.
Από το έγγραφο που δίνει οδηγίες για τη μετατροπή ενός ξενοδοχείου σε νοσοκομείο ενόψει όσων ανέμεναν να συμβούν, ως την κατάληψη της Αλβανίας από τις ιταλικές δυνάμεις. Και μετά την κήρυξη του πολέμου ο αποχαιρετισμός των στρατιωτών που αναχωρούν για τα βουνά της Ηπείρου, η βοήθεια που πρόσφεραν οι Ηπειρώτισσες στον ελληνικό στρατό. Τα οχυρά και τα πρόχειρα χειρουργεία, οι τραυματίες και η ανάγκη περίθαλψής τους αλλά και φροντίδας για το μέλλον των αναπήρων.
Σελίδες από πολεμικά ημερολόγια, από σχέδια πτήσεων, προσωπικά αντικείμενα κάποιων αφανών ηρώων που έμεναν στη μνήμη μόνο των οικείων τους, ενώ τώρα αναδεικνύεται η προσφορά τους.
“Ανατρίχιασα μόλις βρήκα το όνομα ενός συγχωριανού και μακρινού συγγενή μου, που είχε σκοτωθεί στο μέτωπο”, λέει με δακρυσμένα μάτια η Λαμπρινή Γεωργούλα.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Παράλληλα με την έκθεση των κειμηλίων της συλλογής Γκιουλέκα, στο Πολεμικό Μουσείο ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει μικρές ή μεγαλύτερες στιγμές της ιστορίας της Μακεδονίας και όλης της Ελλάδας στις εκθέσεις “Μνήμες από τη νεότερη ελληνική ιστορία” και “Τα απελευθερωτικά κινήματα στη Μακεδονία από το 1821 μέχρι την απελευθέρωσή της”, με υλικό από τις συλλογές του Βασίλη Νικόλτσιου και του Αναστάσιου Λιάσκου.

Ο επισκέπτης μπορεί να αφιερώσει λίγο χρόνο και για να γνωρίσει τη σειρά των μεταλλίων που εκτίθενται δίπλα από την είσοδο του Μουσείου, τα οποία μπορεί να θαυμάσει και ως εικαστικά αντικείμενα. Συνθέτουν την “Γκαλερί ταγμάτων αριστείας, στρατιωτικών μεταλλίων και όπλων” και αποτελούν για τον προσεκτικό παρατηρητή μια σύνοψη της ελληνικής ιστορίας. Μεταξύ των εκθεμάτων θα δει το “περιδέραιο του τάγματος Αγίων Γεωργίου και Κωνσταντίνου” ή το μετάλλιο της Εθνικής Παλιγγενεσίας 1821-1971, μετάλλια αξίας και ευδοκίμου υπηρεσίας, σταυρούς ταξιαρχών ή τον “Μεγαλόσταυρο του τάγματος Γεωργίου Αʼ μετά ξίφους”. Όροι πολυσήμαντοι και γνωριμία με μια σημαντική στιγμή που έχουν ζήσει τόσοι και τόσοι αξιωματικοί και οπλίτες.


Οι άλλες δύο περιοδικές εκθέσεις αποτελούν για τον επισκέπτη την καλύτερη εισαγωγή στην ελληνική ιστορία από την Τουρκοκρατία ως τις μέρες μας.
“Μας αρέσει η έκθεση και είναι καλό να έχουν τα παιδιά μια άμεση οπτική επαφή με όσα διδάσκονται στο σχολείο”, λέει η Έλενα Αποστολάκη, που επισκέφθηκε για άλλη μια φορά το Πολεμικό Μουσείο μαζί με τις δύο κόρες της.
Και είδαν πολλά. Από τις αρπάγες των πυρπολικών που χρησιμοποιούσαν ήρωες όπως ο Κανάρης, ως τις χρυσοκέντητες και ασημοκέντητες πιστόλες. Είδαν τα σελάχια και τις παλάσκες, έμαθαν τι είναι τα χάρμπια, δηλαδή οι ράβδοι γέμισης της πιστόλας. Και είδαν πώς ήταν ντυμένοι οι έλληνες και οι τούρκοι αξιωματούχοι, πώς ζούσαν οι απλοί στρατιώτες στα οχυρά του Σκρα, και συγκινήθηκαν από τα λίγα σκουριασμένα όπλα που βρέθηκαν θαμμένα στη λάσπη του μετώπου και μεταφέρθηκαν στο Μουσείο. Κειμήλια που τιμούν τον ελληνικό στρατό και την προσφορά του, όχι μόνο στη διάρκεια των πολέμων αλλά και στις ειρηνευτικές του αποστολές.

ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Μια σειρά πανό και πολλά αντικείμενα αφηγούνται με τον δικό τους τρόπο την ιστορία των απελευθερωτικών κινημάτων στη Μακεδονία. Από τις πρώτες επαναστάσεις το 1854 και το 1878, που πνίγηκαν στο αίμα, ως τα δύσκολα χρόνια μέχρι την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα, τις μάχες του Αʼ Παγκοσμίου Πολέμου, και εντέλει την παράδοση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και την αναγγελία από το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Μακεδονία”.
“Είναι συγκινητικό… ήθελα τα παιδιά μου να μάθουν αυτά που έζησαν και δικοί μας άνθρωποι” ήταν το τελικό σχόλιο του Παντελή Φελούρη, που με τους δύο γιους του έμεινε για ώρες στο Μουσείο μελετώντας με προσοχή κάθε έκθεμα.

Posted in: ΕΠΟΣ 1940