ΟΤΑΝ ΕΜΕΙΣ ΚΑΝΑΜΕ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΡΟΥΤΙΝΑΣ

Το κρανίο που βρέθηκε στην οδό Κανελλάκη στη Χίο με οπή από τρυπανισμό στο αριστερό βρεγματικό οστούν -διαμέτρου 1,62 εκατοστού- που χρονολογείται στο 2ο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. θεωρείται ως ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα για την Ιστορία της Ιατρικής.

Χάρη στον ανθρωπολόγο-συνεργάτη της Κ' Εφορείας Κλασικών και Παλαιολιθικών Αρχαιοτήτων Αστέριο Αηδονή και την αρχαιολόγο Δέσποινα Τσαρδάκα, που εργάστηκαν στην ανασκαφή στο συγκεκριμένο οικόπεδο, ώστε να το παραδώσουν «καθαρό» για οικοδόμηση, το μοναδικό εύρημα αξιολογήθηκε άμεσα και τώρα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου.

Για το τρυπανισμό στην αρχαιότητα μιλήσαμε με τη Χιώτισσα οφθαλμολόγο, διδάκτορα της Ιστορίας της Ιατρικής Σεβαστή Χαβιάρα-Καραχάλιου.

Οπως σημειώνει, το εύρημα «δεν είναι πρωτοφανές αλλά δεν είναι και συνηθισμένο». «Οι οστεοτρυπανώσεις γίνονταν από πολύ παλιά στα ασκληπιεία, όταν βεβαίως υπήρχαν ενδείξεις. Σε ανασκαφές ασκληπιείων έχουν βρεθεί και οστεοτρύπανα.

Εχουν βρεθεί επίσης και άλλα κρανία με οπή, που δείχνουν ότι έγιναν επεμβάσεις εν ζωή και ότι μάλιστα ο άνθρωπος έζησε για αρκετό καιρό, ώστε να υπάρχουν στο οστούν σημεία επουλώσεως. Χωρίς να σημαίνει ότι θα κλείσει η οπή, αμβλύνονται τα χείλη της τρυπανώσεως και γενικά γίνεται πιο λεία η περιοχή της οπής», μας εξηγεί η κ. Καραχάλιου.

Οι λόγοι για τους οποίους προέβαιναν σε μια τόσο δύσκολη χειρουργική επέμβαση ήταν για να θεραπεύσουν τις επίμονες κεφαλαλγίες, για την ανακούφιση των πόνων.

«Και πράγματι, είχε μια ανακούφιση ο πάσχων, διότι δίνεται η ευκαιρία εκτόνωσης της ενδοκρανιακής πίεσης. Η οποία, δημιουργείται βέβαια σε παθολογικές καταστάσεις, κυρίως σε όγκους και αιματώματα. Σήμερα αυτές οι εγχειρήσεις ανήκουν στη νευροχειρουργική και δεν υπάρχει σχεδόν σημείο του ανθρώπινου εγκεφάλου που να μην είναι προσπελάσιμο στον νευροχειρουργό»

Υψηλού κινδύνου

Θεωρούνταν, βέβαια, επεμβάσεις υψηλού κινδύνου, αφού είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες από σήμερα να κάνουν κάτι λάθος, αλλά όπως επισημαίνει η συνομιλήτριά μας, «ακόμα και σήμερα η επέμβαση είναι ρίσκο».Αρα, σε αυτούς τους πρωτοπόρους της Ιατρικής δεν αρκεί απλά ο θαυμασμός. «Είναι ένα προσκύνημα, είναι να το προσκυνάς. Ηταν μια εποχή φοβερά δύσκολη. Η Ιατρική τότε περνούσε από το σκοτάδι στο φως. Με την εμπειρία σιγά σιγά αποκτάται η γνώση. Ομως και όλοι οι γιατροί δεν προέβαιναν σε τέτοιες επεμβάσεις», τονίζει η Σεβαστή Καραχάλιου. Σημειώνει ότι ο Ιπποκράτης δεν χειρουργούσε και ότι παρέπεμπε τους ασθενείς, όποτε χρειαζόταν, στον χειρουργό. «Δεν ήταν πολυπράγμων ιατρός, που δυστυχώς σήμερα έχουμε τέτοια κρούσματα πολυπραγμόνων συναδέλφων», λέει.
Οι χειρουργοί της εποχής εκείνης δεν είχαν πάντα το ελεύθερο να εξασκούν την επιστήμη τους.

Για παράδειγμα, υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για Κορίνθιους που πήγανε και σπούδασαν στην Αίγυπτο, όπου δίπλα στους τεχνίτες και όχι ιατρούς ταριχευτές μάθαιναν ανατομία:

«Ηταν κάποτε ένας Νουμηδιανός που είχε πάει στην Αίγυπτο, εξασκήθηκε στην ανατομική και όταν επέστρεψε στην Κόρινθο του επέτρεψαν να εξασκεί τη χειρουργική. Μάλιστα στην Κόρινθο είχε έρθει ο μέγας Γαληνός και πήρε μαθήματα ανατομίας. Δεν άφησαν όμως αργότερα τον γιο του Νουμηδιανού να συνεχίσει και έτσι αυτός αναγκάστηκε να πάει στην Αίγυπτο».

Επεμβάσεις εργαστηριακές έκαναν εξάλλου σε μωρά που γεννιόντουσαν νεκρά ή σε... φυλακισμένους, που όσο σκληρό και αν ακούγεται, «εν ζωή τους ανέταμαν».

Στο ερώτημά μας αν μπορούμε να υποθέσουμε ότι η εγχείρηση έγινε στη Χίο, η κ. Καραχάλιου είναι λίγο επιφυλακτική, χωρίς βέβαια να το αποκλείει.

«Συνήθως αυτά γίνονταν στα ασκληπιεία τα μεγάλα, που ήταν ναοί του Ασκληπιού. Διάσημα ήταν αυτά της Επιδαύρου, της Κω, της Κνίδου, πιθανόν να υπήρχε και στη Χίο αν και δεν έχω υπόψη μου, να υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο μεγάλο, περίφημο ιερό του Ασκληπιού. Τα ασκληπιεία ήταν τα κέντρα υγείας της εποχής».

Τα αντισηπτικά

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι πληροφορίες που μας δίνει για τα αντισηπτικά που χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα και η θέση της μαστίχας, «αυτού του προϊόντος που παράγεται μόνο στη Χίο» στην Ιατρική.«Η μαστίχα απ' όσο γνωρίζουμε, εχρησιμοποιείτο από τον Ιπποκράτη και είναι γραμμένα αυτά, για την κακοσμία του στόματος και για στομαχικά ενοχλήματα. Αργότερα και ο Ιπποκράτης το αναφέρει, σαν συστατικό της κηρωτής, το σημερινό τσιρότο. Το έφτιαχναν από μαστίχα, κερί της μέλισσας και διάφορα άλλα υλικά. Αλείφανε το πανί, που γινόταν κατά κάποιο τρόπο αδιάβροχο και είχε την κολλητική ιδιότητα και κάλυπταν τις πληγές για λόγους προστασίας.»Μπορεί να έβαζαν απ' έξω την κηρωτή για να καλύψουν την έλλειψη ουσίας και βεβαίως δρούσε σαν αντισηπτικό, διότι αν καλύψεις την πληγή την προστατεύεις για να μη μολυνθεί», προσθέτει.

Το εύλογο ερώτημα είναι για την οπή, αν την άφηναν έτσι. «Συνήθως βουτούσαν πανιά στο λάδι, το λάδι είναι αντισηπτικό, αφού δεν αφήνει κανένα μικρόβιο να αναπτυχθεί.»Επίσης πάλι από τον Ιπποκράτη ξέρουμε, ότι εκείνο που είχε μεγάλη τιμή και αξία ήταν το κόκκινο, το μαύρο μπρούσκο κρασί, που το χρησιμοποιούσαν σε τραύματα βαθιά και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (που λόγω ζέστης αναπτύσσονται τα μικρόβια πιο εύκολα).

Το δε κόκκινο-ροζέ, το χρησιμοποιούσαν όλες τις άλλες εποχές, που σημαίνει ότι το μαύρο ήταν ίσως πιο ακριβό, γι' αυτό το άφηνε όταν ήταν απολύτως απαραίτητο για να το χρησιμοποιήσει».

.

Posted in: