ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

Οπως έχουμε ήδη δει, τα σύμβολα είναι το μέσον με το οποίο αποκτούμε σύνδεση με τον υπεραισθητό κόσμο.
Εκτός όμως από τα υλικά σύμβολα, σαν σύμβολα δρουν ανάμεσα σε άλλα, τα ονόματα, οι μύθοι, οι ύμνοι και ακόμα και αυτή η ίδια η φιλοσοφία.
Για όλα αυτά μας λέει ο Πρόκλος ότι η χρήση τους είναι ουσιαστικά μέρος της δράσης των συμβόλων μέσα μας.
Ετσι λοιπόν τα ονόματα των θεών αποτελούν σύμβολα, η γνώση των οποίων μας επιτρέπει την σύνδεση μαζί τους.
Οπως έχουμε ήδη δει τα ονόματα που χρησιμοποιούμε για τις θείες οντότητες έχουν μια συγκεκριμένη λογική.
Τα ονόματα όμως αποτελούν και ισχυρά σύμβολα, η σωστή προφορά των οποίων μαζί με την γνώση της φύσεως του θείου κόσμου, μας επιτρέπει την δράση τους ως σύμβολα, όπως ακριβώς λειτουργούσαν και στα μυστήρια.

Μας λέει ο Πρόκλος στα Σχόλια στον Κρατύλο 71.65 κ.επ.

«Τέτοιας λογής είναι τα λεγόμενα σύμβολα των θεών, ενιαία κατά την μορφή ενόσω βρίσκονται στους υψηλότερους κόσμους και πολύμορφα στους υποδεέστερους. Αυτά μιμείται και η τέχνη των ιεροτελεστιών και, τα αδιάρθρωτα αυτά τα φέρνει ενώπιον μας με την προφορά τους.
Τα τρίτα στην σειρά σύμβολα που ξεκινούν από τις νοερές υποστάσεις και φθάνουν σε κάθε περίπτωση προχωρώντας μέχρι εμάς, είναι τα θεϊκά ονόματα με τα οποία ονομάζονται οι θεοί και δια των οποίων εξυμνούνται.
Αυτά τα φανέρωσαν οι ίδιοι οι θεοί, προς τους οποίους και στρέφονται πάλι, όντας προαγωγικά της ανθρώπινης γνώσης κατά τον βαθμό της φανερότητας τους.
Πράγματι μέσω αυτών μπορούμε να δηλώσουμε κάτι μεταξύ μας σχετικά με εκείνους αλλά και να διαλεχθούμε με τον εαυτό μας»
Ομως και οι μύθοι, οι οποίοι από τους πολλούς προσλαμβάνονται σαν ευφάνταστες διηγήσεις αν προσεγγισθούν κατάλληλα για τον σκοπό για τον οποίο φτιάχθηκαν είναι ισχυρά σύμβολα.
«Εξάλλου το ότι οι μύθοι επιδρούν και στους πολλούς το δείχνουν οι ιεροτελεστίες. Αυτές πράγματι χρησιμοποιώντας τους μύθους με σκοπό να κλείσουν μέσα τους την απόρρητη αλήθεια σχετικά με τους θεούς, αποβαίνουν για τις ψυχές αιτίες της ταύτισης αισθημάτων με τα δρώμενα, κατά τρόπο άγνωστο σε εμάς και θεϊκό.Έτσι , άλλοι από αυτούς που μετέχουν στις ιερές τελετές καταπλήσσονται κυριευμένοι από το θεϊκό δέος, ενώ άλλοι που προσαρμόζουν την διάθεση τους προς τα ιερά σύμβολα και εξέρχονται από τον εαυτό τους, τοποθετούνται στην περιοχή των θεών και ευφορούνται από το πνεύμα τους.Και σε κάθε περίπτωση τα επόμενα αυτών γένη, που είναι ανώτερα από εμάς, βάσει της εναρμόνισης και οικειότητας τους προς τα τέτοιου είδους σύμβολα, μας υψώνουν μέσω της συμπαθείας προς τους θεούς»

(Πρόκλος – Σχόλια στην Πολιτεία 2.108.17-27 )

Ομως, πότε θα μας «μιλήσουν» οι μύθοι και πότε θα δράσουν ως σύμβολα ;
Μα, όπως έχουμε πει και σε άλλες περιπτώσεις, μόνο όταν γνωρίζουμε ποιοί και για ποιό σκοπό τους έφτιαξαν και σε ποιό ευρύτερο σκεπτικό εντάσσονται, άλλωστε και η χρήση τους στα μυστήρια λειτουργούσε έτσι ακριβώς.
«Τα τελευταία δηλαδή, για τους πολλούς ανθρώπους είναι γελοία, για εκείνους τους λίγους όμως που μπορούν να ανυψωθούν προς τον νου αποτελούν έκφανση της ομοιοπάθειας τους προς την πραγματικότητα και βεβαίωση που προκύπτει από τα ίδια τα ιερατικά έργα της σύμφυτης των θείων όντων δύναμης. Πραγματικά οι θεοί ευχαριστιούνται στο άκουσμα τέτοιων συμβόλων, ανταποκρίνονται αμέσως σε όσους τους καλούν και φανερώνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους μέσα από αυτά, καθότι τα θεωρούν σημάδια συγγενικά τους και κατεξοχήν γνώριμα τους. Τα μυστήρια και οι τελετουργίες επίσης με αυτά εκδηλώνουν την δημιουργική ενέργεια τους, και μέσα από αυτά προκαλούν, για όσους είναι μυημένοι να βλέπουν, θεάματα τέλεια, γεμάτα εσωτερική ηρεμία και απλόμορφα, για τα οποία ο νέος στην ηλικία και πολύ περισσότερο ο ανώριμος στον χαρακτήρα είναι ανεπίδεκτος»

(Πρόκλος – Σχόλια στην Πολιτεία 2.83.15- 84.2)

Ενα άλλο ισχυρό σύμβολο είναι οι ύμνοι. Γιατί η σωστή απαγγελία των ύμνων (όπως είδαμε ότι γίνεται με τα ονόματα) μας συνδέει με την θεότητα. Για να συνδεθούμε όμως με την θεότητ.α πρέπει να ξέρουμε την φύση της ώστε να μπορέσουμε να συντονιστούμε νοητικά
Άλλωστε όπως μας λέει ο Πρόκλος στα Σχόλια στην Πολιτεία 2.250.6-28, μέσω των ύμνων και των ονομάτων που περιέχουν δηλώνονται συμβολικά οι νοήσεις μας προς τις ανώτερες τάξεις :

«Διότι θα ήταν γελοίο να νομίζει κανείς ότι οι ύμνοι διαιρούνται στα αλήθεια χρονικά, και ότι μέσω αυτών δεν δηλώνεται συμβολικά η πρώτη, η ενδιάμεση και η τελευταία ενέργεια των νοήσεων, ενέργειες που είναι όλες πέρα και πάνω από τον χρόνο, και ο μύθος μέσω των δηλωτικών χρόνου ονομάτων δείχνει την εναλλαγή των άχρονων νοήσεων....Αλλά αν θέλεις δες και με άλλο τρόπο την εξήγηση της σχέσης των ύμνων με τον χρόνο. Διότι γενικά το γεγονός καθαυτό του ότι υμνούν δηλώνει ότι η νοητική τους ενέργεια είναι στραμμένη προς τις ανώτερες αιτίες. Πραγματικά οι ύμνοι αναπέμπονται προς τους θεούς, τους ανώτερους και όχι τους κατώτερους»
Συνεπώς δεν αρκεί απλώς η απαγγελία ενός ύμνου αν αυτή στερείται από το κατάλληλο γνωστικό υπόβαθρο που επιτρέπει την ενεργοποίηση της σύνδεσης με τον θείο κόσμο κατά την απαγγελία.
Και έτσι, πως να μην είναι και η φιλοσοφία βασικό συστατικό της συμβολικής μιας και αυτή αποτελεί ύμνο όπως μας λέει ο Σωκράτης στον Κρατύλο :
«Λέμε λοιπόν ότι και η ίδια η φιλοσοφία είναι μέγιστη μουσική, όπως θα λέγαμε ότι είναι και η ερωτική τέχνη αυτή που θα συντόνιζε κατεξοχήν ερωτικά όχι την λύρα αλλά την ίδια την ψυχή, με την αρίστη αρμονία, χάρη στην οποία η ψυχή μπορεί τόσο να κοσμεί και να διευθετεί όλα τα ανθρώπινα όσο και να υμνεί τέλεια τα θεία, μιμούμενη τον ίδιο τον Απόλλωνα Μουσηγέτη, ο οποίος με τις νοερές του ωδές υμνεί τον πατέρα και συνέχει τον σύμπαντα κόσμο με τα ακατάλυτα δεσμά κουνώντας μαζί τα πάντα όπως λέει ο Σωκράτης στον Κρατύλο»

(Πρόκλος – Σχόλια στην Πολιτεία 1.57.11-16)

Αρα λοιπόν, δεν μπορούμε να ασχοληθούμε με την Συμβολική αν δεν γνωρίζουμε το Φιλοσοφικό υπόβαθρο στο οποίο εντάσσονται τα σύμβολα που προτιθέμεθα να μελετήσουμε, ώστε να καταστούμε ικανοί να ενεργοποιήσουμε τις συνάψεις που υπάρχουν μεταξύ των συμβόλων και του υπεραισθητού κόσμου.
Γιατί τότε μόνο θα έχουμε μια στέρεη προσέγγιση στα σύμβολα και δεν θα βολοδέρνουμε μεταξύ προσωπικών απόψεων και ευφάνταστων «αποσυμβολισμών» που θα ικανοποιούν ό,τι θέλουμε να δούμε και όχι ό,τι πράγματι θέλει να μας πει ένα σύμβολο.

Posted in: